Medycyna to rzecz nie tylko ludzka. Szympansy w Ugandzie leczą i siebie i swoich kolegów

Spis treści

1. Szympansi „lekarze” leczą nie tylko siebie – przyjmują też pacjentów
2. Medyczna i higieniczna wiedza szympansów z Ugandy

Cztery miesiące obserwacji życia szympansów w lesie Budongo w Ugandzie dostarczyły naukowcom ekscytujących danych. Często obserwowano małpy opatrujące rany – i to nie tylko sobie, ale też swoim towarzyszom. Szympansy podczas takiej „praktyki lekarskiej” używały liści i kory określonych gatunków roślin. Okazało się, że mają one m.in. właściwości antyseptyczne i znieczulające.

Szympansi „lekarze” leczą nie tylko siebie – przyjmują też pacjentów

Podczas badań w Ugandzie zespół naukowców z Uniwersytetu w Oksfordzie, kierowany przez dr Elodie Freymann, zaobserwował łącznie 41 przypadków opieki zdrowotnej wśród szympansów: 34 przypadki samoleczenia i 7 przypadków troski o innych. Las Budongo od wielu lat jest miejscem obserwacji szympansów. Swoje pionierskie badania prowadziła tu m.in. Jane Goodall.

Udokumentowano np. sytuację, w której dorosły szympans ostrożnie czyścił ranę innego osobnika, a następnie przykładał do niej przeżute fragmenty roślin, przypominające opatrunki. Tego rodzaju opieka sugeruje istnienie empatii i zrozumienia stanu zdrowotnego innych osobników, co do tej pory rzadko obserwowano w świecie dzikich zwierząt.

Próby leczenia ran są wśród szympansów był udokumentowane już wcześniej, jednak te z lasu Budongo robiły to wyjątkowo często. Lecz dlaczego właściwie musiały to robić? Odpowiedzią są między innymi zwyczaje tych małp. Szympansy oczywiście czasem ulegają wypadkom, czasem za ich rany odpowiadają zastawione przez ludzi sidła, ale dość często walczą one między sobą. Konflikty w grupach są na porządku dziennym, a rękoczynów dokonują najczęściej samce między sobą.

Medyczna i higieniczna wiedza szympansów z Ugandy

Techniki stosowane przez szympansy to m.in.: lizanie ran, lizanie palców i przecieranie nimi ran, przykładanie części roślin, przeżuwanie, a potem przykładanie roślin. Wybór tych roślin nie był przypadkowy – wiele z nich posiada potwierdzone działanie przeciwbakteryjne, przeciwzapalne, przeciwgrzybicze lub przeciwbólowe.

Widziano, jak szympansy żuły roślinę Alstonia boonei i korę drzewa Scutia myrtina czy jadły liście Christella parasitica. Użycie tych roślin mogło pomóc w walce z pasożytami i bakteriami oraz łagodzić ból i obrzęk. To nie wszystko – zaobserwowano też zachowania służące higienie: podcieranie się liśćmi po kopulacji czy defekacji.

Najwyraźniej początki wiedzy medycznej nie wymagają szczegółowej analizy składu roślin. Szympansy mają „ludową wiedzę” na temat leczniczych roślin i używają jej w codziennym życiu. Jak nabyły tę wiedzę i jak ją sobie przekazują – do tego potrzeba dalszych badań.

Źródło: Frontiers of Ecology and Evolution

Nasza autorka

Magdalena Rudzka

Dziennikarka „National Geographic Traveler" i „Kaleidoscope". Przez wiele lat również fotoedytorka w agencjach fotograficznych i magazynach. W National-Geographic.pl pisze przede wszystkim o przyrodzie. Lubi podróże po nieoczywistych miejscach, mięso i wino.