Co się dzieje z systemem kaucyjnym? Podsumowujemy wszystko co wiadomo o nim do tej pory

Wprowadzenie systemu kaucyjnego oznacza nowy sposób rozliczania opakowań po napojach. Od 1 października 2025 roku do każdego napoju sprzedawanego w butelce plastikowej (do trzech litrów), szklanej zwrotnej (do półtora litra) oraz w puszce metalowej (do jednego litra) doliczana będzie kaucja. Jej wysokość została ustalona na poziomie jeden zł dla butelek szklanych zwrotnych oraz 50 groszy dla butelek plastikowych i puszek.

Opłata ta będzie zwracana konsumentowi po oddaniu opakowania. Nie będzie przy tym wymagany dowód zakupu – wystarczy, że opakowanie będzie czyste, niezgniecione i w przypadku butelki szklanej – niepęknięte.

System kaucyjny bez zysku, ale z wartością dodaną

Operatorzy systemu kaucyjnego w Polsce będą działać na zasadzie non-for-profit. Oznacza to, że nie będą generować zysków – wszystkie środki z działalności systemu zostaną przeznaczone na procesy operacyjne, rozwój infrastruktury oraz edukację ekologiczną. – Operatorzy nie zarabiają na kaucji. System działa w oparciu o zasadę pełnej transparentności. Wybór formy działania operatorów jako podmiotów non-for-profit nie był więc przypadkowy. Dzięki temu, że operatorzy systemu kaucyjnego działają na zasadzie non-for-profit system oparty jest na zaufaniu. Nie może być mowy o tym, że ktoś zarabia na proekologicznych zrachowaniach konsumentów – wyjaśnia Anna Kozłowska, dyrektor finansowa PSK.

Nadwyżki przychodów z nieodebranej kaucji i sprzedaży surowców wtórnych będą przeznaczane na dalszy rozwój systemu i usprawnienie jego efektywności. Wybór modelu non-for-profit ma zagwarantować pełną transparentność i zaufanie do operatorów.

Zwrot opakowań bez paragonu i recyklomaty w sklepach

Nowym elementem, który ułatwi wdrożenie systemu, będą recyklomaty – urządzenia umożliwiające automatyczny zwrot butelek plastikowych i puszek metalowych. Co istotne, zwrot opakowań nie będzie wymagał przedstawiania dowodu zakupu. – Zwracane opakowania są podstawą do rozliczenia kaucji. Aby móc odzyskać kaucję, opakowania muszą być czyste, nie mogą być zgniecione, a butelki szklane posiadać pęknięć – tłumaczy Anna Kozłowska. Recyklomaty będą dostępne w sklepach, co uprości proces dla konsumentów i odciąży sprzedawców.

Koszty i obowiązk. Kto płaci, kto zarządza?

Całkowity koszt obsługi systemu poniosą producenci. Konsumenci zapłacą jedynie kaucję, którą będą mogli odzyskać. Operatorzy systemu będą odpowiedzialni za logistykę, odbiór opakowań oraz zarządzanie całym procesem. Choć jak przekonują niektórzy eksperci, koszt i tak zostanie przeniesiony na konsumenta poprzez zwiększenie cen produktów.

Sklepy, które zdecydują się na udział w systemie, będą mogły podpisać umowy z operatorami na jedną lub więcej frakcji opakowań. Ustawa obliguje większe placówki handlowe do przystąpienia do systemu, natomiast sklepy o powierzchni poniżej 200 m kw. mogą dołączyć dobrowolnie. – Wybrany operator będzie odpowiedzialny za finansowanie kosztów związanych ze zbieraniem opakowań i odpadów opakowaniowych objętych systemem kaucyjnym – dodaje Anna Kozłowska.

Oszczędności w dłuższej perspektywie

Dla sklepów system kaucyjny może oznaczać również korzyści. Umożliwia budowanie lojalności klientów oraz przyczynia się do ograniczenia ilości odpadów. Choć wdrożenie systemu będzie wymagało przygotowania odpowiedniego zaplecza, operatorzy zadbają o to, by logistyka i finansowanie były odpowiednio zorganizowane.

W przypadku butelek szklanych wielokrotnego użytku, zwrot kaucji nastąpi przez dystrybutora. Dla opakowań jednorazowych kaucję zwróci operator systemu kaucyjnego, z którym sklep podpisał umowę.

W Polsce co roku wprowadza się na rynek ponad 14,3 miliarda sztuk butelek. Nowy system kaucyjny, choć początkowo może wydawać się skomplikowany, ma potencjał zmienić podejście do gospodarki opakowaniami i zwiększyć efektywność recyklingu.