Polska celem rosyjskiej dezinformacji – raport UE ujawnia skalę manipulacji

Unia Europejska alarmuje – Polska jest jednym z głównych celów rosyjskich i chińskich kampanii dezinformacyjnych. Nowy raport Europejskiej Służby Działań Zewnętrznych (EEAS) pokazuje, jak Kreml i Pekin wykorzystują fake newsy, zmanipulowane treści i fałszywe konta w mediach społecznościowych, by podważyć zaufanie do instytucji demokratycznych i osłabić wsparcie dla Ukrainy.

Polska i Niemcy pod ostrzałem propagandy

Największym celem rosyjskiej dezinformacji pozostaje Ukraina, gdzie Rosja prowadzi nieustanną wojnę informacyjną. Jednak równie intensywnie Kreml atakuje kraje, które wspierają Kijów – w tym Polskę i Niemcy. Strategia polega na osłabieniu europejskiej solidarności, wzbudzeniu niechęci wobec Ukrainy i doprowadzeniu do politycznych napięć wewnątrz państw Unii.

Raport wskazuje, że Polska znalazła się na celowniku Kremla, ponieważ jest jednym z najważniejszych sojuszników Ukrainy. Rosyjskie operacje dezinformacyjne w Polsce miały na celu przede wszystkim:

• zniechęcenie do wspierania Ukrainy, sugerując, że pomoc militarna i finansowa jest marnotrawstwem;
• podsycanie podziałów społecznych, wywołując kontrowersje wokół ukraińskich uchodźców;
• atakowanie instytucji UE i NATO, by osłabić zaufanie do tych organizacji. kreowanie narracji podważających sens wsparcia dla Ukrainy

Jak działają rosyjskie kampanie dezinformacyjne?

Raport ujawnia, że oficjalnie znane kanały dezinformacyjne to jedynie wierzchołek góry lodowej. Za ich działaniami stoi rozbudowana sieć powiązanych kont i stron, które współpracują w celu rozpowszechniania zmanipulowanych treści. Wśród wykorzystywanych platform znajdują się zarówno media społecznościowe, jak i mniej oczywiste źródła, takie jak portale informacyjne, blogi czy komunikatory.

Aby skuteczniej przeciwdziałać tego typu zagrożeniom, UE opracowała specjalny model analizy sieci dezinformacyjnych – FIMI Exposure Matrix. Jego celem jest ujawnianie powiązań między kanałami dezinformacyjnymi, identyfikowanie odpowiedzialnych za nie grup i wdrażanie skutecznych metod ich zwalczania.

Raport zwraca także uwagę na szeroki wachlarz technik stosowanych przez Rosję w kampaniach dezinformacyjnych. Są to zarówno klasyczne metody, jak armie internetowych botów, jak i bardziej zaawansowane techniki, w tym:

• podszywanie się pod znane media – Rosja fałszowała strony internetowe takich tytułów jak „Le Monde”, „Die Welt” czy „The Guardian”, publikując zmanipulowane treści, które miały wyglądać jak rzetelne artykuły prasowe;
• generowanie fałszywych materiałów przy pomocy sztucznej inteligencji – coraz częściej wykorzystywane są zmanipulowane obrazy, filmy i deepfake’i, które trudno odróżnić od prawdziwych nagrań;
• armie botów w mediach społecznościowych – według raportu aż 88% wykrytych działań dezinformacyjnych odbywało się na platformie X (dawniej Twitter). Boty i fake konta masowo udostępniają zmanipulowane treści, aby stworzyć wrażenie, że są one szeroko popierane.

Dezinformacja a wybory – ataki na procesy demokratyczne

Kreml dostosowuje swoje działania do różnych regionów, koncentrując się na krajach Europy Wschodniej, gdzie operuje zarówno w językach narodowych, jak i po rosyjsku – szczególnie w miejscach, gdzie istnieją duże społeczności rosyjskojęzyczne.

Niemcy i Francja regularnie stają się celem ataków informacyjnych, jednak szczególną uwagę Rosja poświęca Polsce, krajom bałtyckim, Mołdawii i Ukrainie ze względu na ich znaczenie geopolityczne. Poza Europą Kreml coraz aktywniej działa również na Bliskim Wschodzie, w Afryce, Ameryce Łacińskiej i Stanach Zjednoczonych, gdzie wykorzystuje wybory, konflikty i kryzysy do rozszerzania swoich wpływów.

W 2024 roku wybory stały się głównym celem operacji dezinformacyjnych. Tylko podczas wyborów do Parlamentu Europejskiego w czerwcu 2024 roku odnotowano 42 przypadki ingerencji. Manipulacje wykryto również m.in. podczas wyborów prezydenckich w USA, na Tajwanie, w Mołdawii, Rumunii, Francji oraz w trakcie referendum akcesyjnego w Mołdawii.

W kontekście Polski raport wspomina o obawach dotyczących dezinformacji przedwyborczej w związku z majowymi wyborami prezydenckimi. Podobnie jak w Niemczech, rozważano organizację spotkań z przedstawicielami platform internetowych w celu zapewnienia większej ochrony przed ingerencjami informacyjnymi. Jednak w Polsce pomysł ten spotkał się ze sprzeciwem opozycji.

Jak Unia Europejska walczy z dezinformacją?

Szefowa unijnej dyplomacji Kaja Kallas podkreśliła, że manipulacja informacją stała się pełnoprawną taktyką wojenną. Aby skutecznie przeciwdziałać dezinformacji, Unia Europejska podejmuje konkretne działania:

• baza danych EU vs Disinfo – UE stworzyła największą na świecie platformę do monitorowania dezinformacji, która tylko w 2024 roku zgromadziła 38 milionów użytkowników i ujawniła ponad 18 tysięcy przypadków kremlowskiej manipulacji;
• sankcje nałożone na Rosję – W grudniu 2024 roku UE po raz pierwszy w historii objęła sankcjami podmioty odpowiedzialne za operacje dezinformacyjne Kremla;
• analiza sieci FIMI – W ramach raportów UE szczegółowo bada powiązania między kanałami szerzącymi manipulacje, aby szybciej i skuteczniej je demaskować.

Unia Europejska stawia na monitorowanie, ujawnianie i demaskowanie fałszywych narracji – bo jak podkreśla Kallas, dla Kremla każda ujawniona kampania dezinformacyjna to stracony czas i pieniądze. Walka z manipulacją informacyjną to długofalowy proces, wymagający współpracy na poziomie międzynarodowym. Poprzez coroczne raporty i nowe narzędzia analizy, UE stara się skuteczniej rozpoznawać i neutralizować zagrożenia związane z dezinformacją.