Pięć dni śmieciowego jedzenia wystarczy, by doszło do zmian w mózgu i wątrobie

Wystarczy zaledwie pięć dni spożywania tzw. śmieciowego jedzenia, by wątroba zaczęła gromadzić więcej tłuszczu, a mózg inaczej reagował na insulinę – ustalili niemieccy naukowcy. Według badaczy efekty te utrzymują się nawet do tygodnia po powrocie do prawidłowej diety.

Śmieciowe jedzenie (z j. ang. Junk Food) to określenie tanich produktów spożywczych o dużej zawartości tłuszczów, cukrów i soli oraz sztucznych dodatków, barwników i polepszaczy smaku, ale o znikomej zawartości innych niezbędnych dla prawidłowego funkcjonowania organizmu składników odżywczych. Do tego grona można zaliczyć niezdrowe przekąski, jak chociażby chipsy, słodkie napoje gazowane czy frytki.

Śmieciowe jedzenie w ostatnich latach jest często wiązane przez naukowców z różnorakimi problemami zdrowotnymi. W badaniach z 2020 roku uczeni wykazali, że tydzień na tzw. diecie zachodniej wystarczył, by biorący udział w badaniach studenci uzyskali gorsze wyniki w testach pamięci (więcej na ten temat w tekście: Zachodnia dieta może upośledzać pracę mózgu i wpływać na kontrolę apetytu).

W niedawnych badaniach naukowcy z Diabetes Research and Metabolic Diseases of the Helmholtz Center Munich oraz German Center for Diabetes Research ustalili, że już pięć dni na diecie bogatej w pokarmy wysokoprzetworzone upośledza reakcję mózgu na insulinę oraz sprawia, że wątroba gromadzi więcej tłuszczów.

Wyniki oraz opis badań ukazał się na łamach pisma „Nature Metabolism” (DOI: 10.1038/s42255-025-01226-9).

Śmieciowe jedzenie

Insulina normalnie reguluje apetyt i metabolizm wysyłając do mózgu odpowiednie sygnały. Ale dysfunkcje tej sygnalizacji mogą zakłócić te procesy, potencjalnie przyczyniając się do otyłości i powiązanych z nią chorób, jak cukrzyca typu 2. Insulooporność została też wcześniej powiązana z problemami poznawczymi. W niedawnych badaniach naukowcy dostrzegli zakłócenia w układzie nagrody.

Naukowcy w swoich pracach sprawdzali krótkoterminowe skutki diety wysokokalorycznej, o wysokiej zawartości tłuszczu, na reakcję mózgu na insulinę. Do badań zaprosili 29 zdrowych mężczyzn w wieku od 19 do 27 lat. 18 z nich zostało poproszonych o spożywanie przez pięć dni niezdrowych produktów wysokoprzetworzonych. Pozostali uczestnicy zostali przypisani do grupy kontrolnej.

Osoby z pierwszej grupy zostały dodatkowo poproszone o zjadanie dodatkowych 1500 kcal dziennie, które pochodziłyby z przekąsek typu chipsy czy batoniki. Naukowcy poprosili też uczestników o ograniczenie aktywności fizycznej podczas trwania badania do mniej niż 4000 kroków dziennie.

Mózg i wątroba

W ciągu pięciu dni na śmieciowym jedzeniu otłuszczenie wątroby wzrosło z 1,55 proc. na początku badania do 2,54 proc. na końcu. Wątroby osób z grupy kontrolnej pozostały bez istotnych zmian. Nie stwierdzono istotnych różnic w masie ciała, wrażliwości na insulinę w tkankach innych niż mózg ani w markerach zapalnych. Zmiany w reakcji mózgu na insulinę korelowały z akumulacją tłuszczu w wątrobie i spożyciem tłuszczu w diecie. Badacze dostrzegli zmniejszenie reakcji mózgu na insulinę w obszarach poznawczych.

Naukowcy wskazali, że jednym z bardziej intrygujących ustaleń badania był wpływ tego typu diety na układ nagrody, który wpływa na motywację i podejmowanie decyzji. Układ ten opiera się na zdolności mózgu do kojarzenia pewnych zachowań z pozytywnymi lub negatywnymi wynikami, co odgrywa aktywną rolę w wyborach związanych z jedzeniem. Zaburzenia w tej ścieżce od dawna są obserwowane u osób z otyłością, skutkując zmianami w zachowaniach żywieniowych i zwiększoną preferencją dla pokarmów wysokokalorycznych.

Te zmiany, jak podkreślają naukowcy, przypominają wzorce związane z otyłością, jednak zaobserwowano je u zdrowych mężczyzn o prawidłowej masie ciała, ale po pięciu dniach na śmieciowej diecie. – Nie spodziewałam się, że efekt będzie tak wyraźny u zdrowej populacji – przyznała Stephanie Kullmann, która kierowała badaniem.

Źródło: Nature, Science X Network, fot. PxHere/ CC0