Eos: „ciemny” obłok molekularny odkryty w pobliżu Układu Słonecznego

Choć intuicyjnie można by sądzić, że obiekt o rozmiarach obłoku molekularnego trudno ukryć, w rzeczywistości jest zupełnie inaczej. W niedalekim sąsiedztwie Układu Słonecznego (zaledwie 94 parseki od Ziemi) astronomowie odkryli bowiem Eos – mgławicę, która dotąd umykała tradycyjnym metodom obserwacyjnym.

Mimo że nazwę zawdzięcza greckiej bogini jutrzenki, brzasku i świtu, to stanowi przeciwieństwo owych zjawisk – chmura ta należy do podgrupy zwanej ciemnymi mgławicami. Od zwykłych przedstawicieli tego zbioru odróżnia je ich nietypowy skład. Podobnie jak inne obłoki molekularne, Eos zawiera homoatomowe cząsteczki wodoru (H₂), co wprost wynika z definicji tych obiektów. Kluczową różnicą jest jednak brak tlenku węgla(II), potocznie znanym jako czad. To właśnie dzięki temu związkowi chemicznemu możliwa, była wielkoskalowa, powtarzalna detekcja tego typu obiektów. W efekcie potrzebna była inna metoda identyfikacji chmur gazu molekularnego takich jak Eos. Zamiast dotychczasowych narzędzi, naukowcy prowadzący to badanie wykorzystali więc nową technikę – badanie fluorescencyjnych linii emisyjnych wodoru molekularnego w dalekim ultrafiolecie.

ESO via Wikimedia Commons

Obraz kompozytowy ciemnej mgławicy „Koński Łeb”, znajdującej się w gwiazdozbiorze Oriona. Obłok ten nie jest typowy, albowiem obiekt rozjaśnia znajdująca się za nim mgławica emisyjna IC 434.

Metoda ta opiera się na wspomnianym zjawisku fluorescencji. W obszarach, gdzie zachodzi formowanie gwiazd lub są obecne intensywne źródła promieniowania ultrafioletowego, cząsteczki H₂ mogą wchłaniać fotony i emitować fluorescencyjne linie w dalekim ultrafiolecie. Takowe procesy były obecne na pograniczu obłoku, co umożliwiło jego detekcję. Nie była to jednak jedyna innowacyjna technika wykorzystana w tym badaniu. Odległość Eos od Układu Słonecznego została bowiem oszacowana na podstawie trójwymiarowych mapach pyłu, pochłanianiu miękkiego promieniowania rentgenowskiego tła oraz wskaźnikach gorącego gazu, takich jak O²⁺. Dane te jednoznacznie wykazały, że obłok znajduje się w odległości zgodnej z powierzchnią Bańki Lokalnej, tj. płaszczyzną strefy wpływów Układu Słonecznego.

Co więcej, łącząc dane obserwacyjne z nowymi modelami analitycznymi i symulacjami, badacze przeprowadzający analizę określili, że obłok ten wyparuje pod wpływem zjawiska fotoewaporacji (procesu, w którym intensywne promieniowanie UV ma wystarczającą energię, aby wybić cząsteczki gazu z obłoku molekularnego) w ciągu 5,7 miliona lat. Dzięki temu odkryciu Eos stało się cennym obiektem w badaniach nad ewolucją obłoków molekularnych oraz ich interakcjami z promieniowaniem gwiazdowym.

Fotoewaporacja, której poddany zostanie ten obłok, może mieć istotny wpływ na dynamikę formowania gwiazd w tym regionie. W szczególności mechanizm ten może ograniczyć dostępność gazu niezbędnego do dalszej formacji gwiazd, a tym samym wpłynąć na tempo i charakter ewolucji najbliższych obszarów gwiazdotwórczych w pobliżu Układu Słonecznego. Odkrycie to może się więc okazać kluczowe w zrozumieniu w pełni tego procesu i nie tylko.

The post Eos: „ciemny” obłok molekularny odkryty w pobliżu Układu Słonecznego first appeared on AstroNET – Polski Portal Astronomiczny.