„Trzymaj gotówkę pod ręką”: Europejskie banki wydają bezprecedensowe zalecenia

W bezprecedensowym ruchu, który jeszcze kilka lat temu byłby nie do pomyślenia, największe europejskie instytucje bankowe zaczęły otwarcie rekomendować swoim klientom przechowywanie gotówki poza systemem bankowym. Ten radykalny zwrot w komunikacji sektora finansowego wynika z rosnących obaw przed nasilającymi się cyberatakami, które mogą sparaliżować infrastrukturę bankową w nadchodzących miesiącach 2025 roku. Po raz pierwszy w historii nowoczesnej bankowości same instytucje finansowe aktywnie zachęcają klientów do posiadania rezerwy pieniężnej w domach.

fot. Warszawa w Pigułce

Eksperci z holenderskiego sektora bankowego proponują, aby każde gospodarstwo domowe dysponowało rezerwą gotówkową w wysokości od 200 do 500 euro. W polskich warunkach specjaliści finansowi wskazują na kwotę około 1000 złotych jako odpowiednią do zabezpieczenia podstawowych potrzeb na okres jednego tygodnia w sytuacji awaryjnej. Ta rekomendacja stanowi diametralną zmianę w podejściu instytucji, które przez ostatnią dekadę konsekwentnie promowały płatności elektroniczne i systematycznie ograniczały rolę fizycznego pieniądza w codziennych transakcjach.

U podstaw tej zaskakującej zmiany strategii leżą bardzo poważne obawy związane z cyberbezpieczeństwem. Najnowsze raporty przygotowane przez specjalistów wskazują na dramatyczny wzrost zarówno liczby, jak i zaawansowania ataków wymierzonych w infrastrukturę finansową. Szczególnie niepokojący jest fakt, że za wieloma z tych działań stoją grupy hakerskie powiązane z państwowymi agencjami wywiadowczymi, dysponujące ogromnymi zasobami i najnowocześniejszymi technologiami. Strategia tych grup ewoluuje w kierunku precyzyjnie zaplanowanych operacji, których celem jest krótkotrwałe, ale całkowite sparaliżowanie systemów bankowych.

Przedstawiciele sektora bankowego z niespotykaną dotąd szczerością przyznają, że nawet najbardziej zaawansowane systemy zabezpieczeń nie są w stanie zagwarantować stuprocentowej ochrony przed wszystkimi rodzajami zagrożeń. W przypadku skutecznego cyberataku konsekwencje dla zwykłych obywateli mogą być bardzo dotkliwe – od niemożności wykonania przelewów, przez brak dostępu do aplikacji bankowych, aż po niedziałające bankomaty i systemy płatności kartami. Taki scenariusz, nawet gdyby trwał tylko kilkadziesiąt godzin, mógłby poważnie zakłócić funkcjonowanie społeczeństwa i wywołać niepokoje społeczne, szczególnie w dużych miastach.

Reakcje na komunikat europejskich instytucji finansowych są zróżnicowane. Część analityków rynku chwali banki za odpowiedzialne podejście do zarządzania ryzykiem i transparentną komunikację z klientami. Inni eksperci wyrażają obawy, że tego typu rekomendacje mogą wywołać panikę i doprowadzić do masowego wycofywania środków z banków, co samo w sobie stanowiłoby zagrożenie dla stabilności systemu finansowego. Banki podkreślają jednak, że nie nawołują do tworzenia domowych skarbców wypełnionych gotówką, a jedynie do posiadania rozsądnej rezerwy na wypadek tymczasowych zakłóceń w funkcjonowaniu infrastruktury cyfrowej.

Warto zaznaczyć, że zalecana kwota 1000 złotych powinna być traktowana jako minimum, które pozwoli na pokrycie najbardziej podstawowych wydatków przez krótki okres potencjalnych trudności. Dla rodzin wieloosobowych, osób zamieszkujących tereny wiejskie czy gospodarstw domowych o wyższym standardzie życia, sugerowana kwota powinna być odpowiednio dostosowana. Eksperci finansowi podkreślają, że kluczowe jest indywidualne oszacowanie potrzeb i dostosowanie rezerwy gotówkowej do specyficznych warunków życiowych.

Statystyki dotyczące cyberataków na instytucje finansowe w Europie są alarmujące. Dane z pierwszego kwartału 2025 roku wskazują na trzykrotny wzrost prób naruszenia bezpieczeństwa systemów bankowych w porównaniu do analogicznego okresu poprzedniego roku. Co więcej, ataki te charakteryzują się bezprecedensową złożonością i wykorzystują zaawansowane techniki pozwalające na omijanie wielowarstwowych zabezpieczeń. Szczególnie niepokojący jest wzrost liczby ataków typu APT (Advanced Persistent Threat), które charakteryzują się długotrwałym, niezauważonym dostępem do systemów informatycznych i możliwością przeprowadzenia skoordynowanej akcji w precyzyjnie wybranym momencie.

Zagrożenie paraliżem systemów bankowych przestało być hipotetycznym scenariuszem rozważanym jedynie przez specjalistów ds. cyberbezpieczeństwa. W minionych latach kilka państw europejskich doświadczyło poważnych incydentów, które czasowo uniemożliwiły obywatelom normalny dostęp do usług finansowych. Najbardziej dotkliwy był przypadek Estonii, gdzie w 2022 roku skoordynowany atak typu DDoS (Distributed Denial of Service) na główne instytucje finansowe spowodował prawie dwudniowe zakłócenia w funkcjonowaniu bankowości elektronicznej i systemów płatności bezgotówkowych. Podobne, choć mniej rozległe incydenty odnotowano w ostatnich miesiącach w Finlandii, Irlandii i Grecji.

Przedstawiciele sektora bankowego podkreślają, że posiadanie gotówkowej rezerwy to tylko jeden z elementów kompleksowego przygotowania się na potencjalne cyberataki. Równie istotne jest przestrzeganie podstawowych zasad higieny cyfrowej – regularne aktualizowanie haseł do bankowości elektronicznej, korzystanie z dwuskładnikowego uwierzytelniania, niewchodzenie na podejrzane strony internetowe oraz zachowanie szczególnej ostrożności wobec wiadomości e-mail zawierających linki lub załączniki. Niektóre banki rozważają również wprowadzenie alternatywnych, niezależnych od głównej infrastruktury systemów komunikacji z klientami, które mogłyby być wykorzystane w sytuacjach awaryjnych.

Europejski Bank Centralny oraz krajowe organy nadzoru finansowego z najwyższą uwagą monitorują sytuację i koordynują działania mające na celu wzmocnienie odporności sektora bankowego na cyberataki. W ostatnich miesiącach zintensyfikowano prace nad nowymi protokołami bezpieczeństwa, stworzono specjalne zespoły reagowania kryzysowego oraz przeprowadzono szereg ćwiczeń symulujących różne scenariusze ataków. Równolegle trwają prace legislacyjne mające na celu zaostrzenie wymogów w zakresie cyberbezpieczeństwa dla instytucji finansowych oraz zwiększenie kar dla osób i organizacji odpowiedzialnych za ataki na infrastrukturę krytyczną.

Banki wyraźnie podkreślają, że ich rekomendacje dotyczące przechowywania gotówki nie powinny być interpretowane jako wezwanie do całkowitego wycofywania środków z systemu bankowego. Takie działanie mogłoby wywołać zjawisko samospełniającej się przepowiedni i doprowadzić do poważnych problemów z płynnością w sektorze finansowym, nawet bez faktycznego cyberataku. Chodzi raczej o racjonalne przygotowanie się na potencjalne, krótkotrwałe zakłócenia w funkcjonowaniu bankowości elektronicznej i systemów płatności bezgotówkowych.

Analitycy rynku finansowego, mimo rosnących zagrożeń, starają się tonować nastroje, przypominając, że europejski sektor bankowy należy do najbezpieczniejszych na świecie. Instytucje finansowe systematycznie zwiększają nakłady na cyberbezpieczeństwo, wdrażają coraz bardziej zaawansowane systemy ochrony oraz zatrudniają najlepszych specjalistów w tej dziedzinie. Niezależne testy penetracyjne i audyty bezpieczeństwa potwierdzają wysoką odporność głównych systemów bankowych na większość znanych rodzajów ataków. Niemniej jednak, jak podkreślają eksperci, w dziedzinie cyberbezpieczeństwa trwa nieustanny wyścig zbrojeń między obrońcami a atakującymi, a przewaga jednej ze stron rzadko utrzymuje się przez dłuższy czas.

Rekomendacja dotycząca przechowywania gotówki wywołała również szerszą dyskusję na temat przyszłości fizycznego pieniądza w Europie. Jeszcze niedawno dominował pogląd, że społeczeństwo bezgotówkowe jest nieuchronną przyszłością, a fizyczne pieniądze stopniowo odejdą do historii. Obecna sytuacja pokazuje jednak, że gotówka wciąż pełni ważną funkcję jako zabezpieczenie na wypadek awarii systemów elektronicznych. Niektórzy ekonomiści postulują nawet, aby dostęp do fizycznego pieniądza został uznany za prawo podstawowe obywateli, gwarantowane przez państwo.

W obliczu tych wszystkich zagrożeń i rekomendacji, przygotowanie osobistej rezerwy gotówkowej staje się elementem odpowiedzialnego podejścia do zarządzania finansami osobistymi. Jak podkreślają eksperci, nie chodzi o powrót do przechowywania wszystkich oszczędności w przysłowiowej „skarpecie”, ale o racjonalne zabezpieczenie się na wypadek tymczasowych trudności w dostępie do elektronicznych usług bankowych. W świecie, w którym zależność od technologii cyfrowych staje się coraz większa, posiadanie alternatywnych rozwiązań na wypadek ich awarii staje się nie tyle wyrazem paranoi, co zwykłej przezorności.

Specjaliści ds. bezpieczeństwa osobistego dodają, że oprócz przechowywania gotówki, warto również zadbać o inne elementy przygotowania na sytuacje kryzysowe – zapas podstawowej żywności i wody, niezbędne leki, alternatywne źródła energii oraz plan działania na wypadek różnych scenariuszy awaryjnych. W obliczu rosnących zagrożeń cybernetycznych, klimatycznych i geopolitycznych, umiejętność adaptacji do zmieniających się warunków i funkcjonowania bez dostępu do kluczowych usług przez krótki okres staje się cenną umiejętnością.

Niezależnie od rozwoju sytuacji w nadchodzących miesiącach, jedno jest pewne – relacje między instytucjami finansowymi a ich klientami wkraczają w nową erę, w której transparentna komunikacja o zagrożeniach i wspólne przygotowanie się na potencjalne kryzysy zyskują na znaczeniu. Rekomendacja dotycząca przechowywania gotówki może być zapowiedzią szerszych zmian w podejściu do zarządzania ryzykiem w sektorze bankowym i początkiem nowego paradygmatu, w którym odporność systemu zależy nie tylko od technologicznych zabezpieczeń, ale również od świadomości i przygotowania każdego uczestnika obrotu gospodarczego.

Artykuł „Trzymaj gotówkę pod ręką”: Europejskie banki wydają bezprecedensowe zalecenia pochodzi z serwisu Warszawa W Pigułce.