Nie żyje prof. Łukasz Turski. Jeden z głównych twórców warszawskiego Centrum Nauki Kopernik

Polska nauka poniosła ogromną stratę. W wieku 81 lat zmarł profesor Łukasz Andrzej Turski, wybitny fizyk teoretyk, niestrudzony popularyzator nauki i jeden z głównych twórców warszawskiego Centrum Nauki Kopernik. Informacja o jego śmierci, przekazana przez Centrum Fizyki Teoretycznej PAN, pogrążyła w żałobie nie tylko środowisko naukowe, ale wszystkich, którzy przez lata spotykali się z jego pasjonującymi wykładami, czytali jego artykuły czy odwiedzali stworzone z jego inicjatywy instytucje promujące naukę.

Fot. Warszawa w Pigułce

Profesor Turski należał do tego wyjątkowego grona naukowców, którzy potrafili łączyć głęboką wiedzę akademicką z niezwykłym talentem do przekazywania skomplikowanych zagadnień naukowych w sposób przystępny dla szerokiej publiczności. Jego misją życiową stało się budowanie pomostu między hermetycznym światem nauki a codziennym życiem zwykłych ludzi. Wierzył głęboko, że tylko społeczeństwo rozumiejące podstawy metody naukowej może podejmować mądre decyzje w obliczu wyzwań współczesnego świata.

Urodził się 18 listopada 1943 roku, w czasie gdy Europa pogrążona była w chaosie II wojny światowej. Dorastanie w powojennej Polsce ukształtowało jego przekonanie o fundamentalnej roli edukacji i nauki w budowaniu lepszego społeczeństwa. Swoją akademicką drogę rozpoczął na Uniwersytecie Warszawskim, gdzie w 1965 roku ukończył studia fizyczne. Już wtedy wyróżniał się niezwykłą bystrością umysłu i zdolnością do nieszablonowego myślenia, które pozwalały mu dostrzegać związki między pozornie odległymi dziedzinami wiedzy.

Jego kariera naukowa rozwijała się dynamicznie. Specjalizując się w fizyce materii skondensowanej i mechanice statystycznej, szybko zyskał uznanie w międzynarodowym środowisku naukowym. W 1985 roku otrzymał tytuł profesorski, co było ukoronowaniem jego osiągnięć badawczych. Przez większość swojego zawodowego życia związany był z Centrum Fizyki Teoretycznej Polskiej Akademii Nauk, gdzie prowadził pionierskie badania, publikował w prestiżowych czasopismach naukowych i współpracował z najwybitniejszymi fizykami teoretycznymi na świecie. Równolegle wykładał na Uniwersytecie Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie, inspirując kolejne pokolenia studentów.

Jednakże to nie jego osiągnięcia akademickie, choć imponujące, uczyniły go postacią znaną szerokiej publiczności. Profesor Turski zapisał się w zbiorowej świadomości Polaków przede wszystkim jako wizjoner i niestrudzony propagator wiedzy naukowej. Zdawał sobie sprawę, że nauka zamknięta w akademickich murach nie spełnia swojej społecznej misji. Dlatego też w 1997 roku zainicjował pierwszy Piknik Naukowy – wydarzenie, które z biegiem lat przekształciło się w największą w Europie plenerową imprezę popularyzującą naukę, przyciągającą rocznie dziesiątki tysięcy uczestników.

Za tę inicjatywę został uhonorowany prestiżową Nagrodą im. Profesora Hugona Steinhausa, przyznawaną za wybitne osiągnięcia w dziedzinie popularyzacji nauki. Jednak prawdziwym ukoronowaniem jego wizji upowszechniania wiedzy było powstanie Centrum Nauki Kopernik w Warszawie. Jako jeden z głównych pomysłodawców i architektów koncepcji tego unikalnego ośrodka, profesor Turski stworzył miejsce, w którym nauka stała się przygodą dostępną dla każdego. Pełniąc funkcję przewodniczącego rady programowej Centrum, dbał o to, by instytucja ta nieustannie się rozwijała i odpowiadała na wyzwania zmieniającego się świata.

Jego talent popularyzatorski przejawiał się również w niezliczonych artykułach, które publikował na łamach takich czasopism jak „Znak”, „Tygodnik Powszechny”, „Wprost”, „Odra”, „Forum Akademickie” czy „Rzeczpospolita”. W swoich tekstach poruszał nie tylko zagadnienia ściśle naukowe, ale również kwestie społeczne, etyczne i filozoficzne związane z rozwojem nauki i technologii. Był także aktywny w mediach elektronicznych – prowadził programy telewizyjne z cyklu „Czym jest…”, a w Radiu Bis zachwycał słuchaczy swoimi błyskotliwymi felietonami.

W 2000 roku jego wysiłki na rzecz popularyzacji nauki zostały docenione również na arenie międzynarodowej – otrzymał Medal Europejskiego Towarzystwa Fizycznego za upowszechnianie fizyki. To wyróżnienie było dowodem uznania nie tylko dla jego osobistych zasług, ale również dla rosnącej roli Polski w europejskiej społeczności naukowej.

Profesor Turski był znany ze swojego bezkompromisowego stanowiska w obronie racjonalnego myślenia i metody naukowej. W czasach narastającej fali dezinformacji i pseudonaukowych teorii spiskowych, niestrudzenie tłumaczył, dlaczego energia jądrowa jest bezpiecznym źródłem energii, dlaczego szczepionki ratują życie i dlaczego postęp naukowy stanowi jedno z największych osiągnięć ludzkości. Jego argumenty, zawsze oparte na solidnych podstawach naukowych, były przedstawiane w sposób przystępny i przekonujący, co czyniło go skutecznym orędownikiem nauki w publicznej debacie.

Osoby, które miały okazję poznać profesora Turskiego osobiście, wspominają go nie tylko jako wybitnego naukowca, ale przede wszystkim jako człowieka obdarzonego niezwykłym poczuciem humoru, energią i pasją, która zarażała wszystkich wokół. Potrafił z tym samym entuzjazmem rozmawiać o skomplikowanych teoriach fizycznych z kolegami naukowcami, co wyjaśniać podstawowe prawa przyrody dzieciom odwiedzającym Centrum Nauki Kopernik. Ta umiejętność dostosowania poziomu komunikacji do różnych odbiorców, bez upraszczania istoty naukowych zagadnień, była jednym z jego największych talentów.

Profesor Dariusz Jemielniak, wiceprezes PAN i redaktor naczelny portalu „Academia”, wspominając profesora Turskiego, podkreślił jego wyjątkowość w polskim środowisku naukowym. Określił go jako „człowieka niedzisiejszego”, który oprócz ogromnej wiedzy specjalistycznej, doskonale rozumiał potrzebę popularyzacji nauki i edukacji społeczeństwa. Zauważył również, że profesor Turski poświęcił całe swoje życie temu, by ludzie lepiej rozumieli otaczający ich świat. Szczególnie będzie mu brakowało jego poczucia humoru, życzliwych zaczepek, zagadek, a przede wszystkim niesamowitej energii, z którą potrafił pokonywać wszelkie przeszkody, często wbrew oporowi materii.

Informacja o śmierci profesora Turskiego szybko obiegła media społecznościowe, gdzie pojawiły się liczne wpisy osób, które miały okazję go poznać, słuchać jego wykładów lub czytać jego publikacje. Wiele osób podkreślało, że to właśnie dzięki niemu zainteresowali się nauką lub wybrali karierę naukową. Centrum Nauki Kopernik, instytucja, którą współtworzył i której ideały kształtował przez lata, zapowiedziało specjalne wydarzenia upamiętniające jego wkład w popularyzację nauki w Polsce.

Śmierć profesora Łukasza Turskiego to nie tylko strata dla polskiej fizyki teoretycznej, ale przede wszystkim dla całego ruchu popularyzacji nauki w Polsce. Jego wizja nowoczesnego, opartego na wiedzy społeczeństwa, zdolnego do krytycznego myślenia i podejmowania racjonalnych decyzji, pozostaje jednak żywa w instytucjach, które pomógł stworzyć, oraz w umysłach niezliczonych osób, których zainspirował swoją pasją do nauki.

W świecie, w którym coraz częściej kwestionuje się autorytet nauki i ekspertów, postać taka jak profesor Turski jest szczególnie cenna. Jego zdolność do łączenia naukowej precyzji z przystępnym przekazem, umiejętność budowania mostów między różnymi dyscyplinami wiedzy oraz nieustępliwa obrona racjonalnego myślenia, stanowią wzór dla wszystkich zajmujących się komunikacją naukową. W dobie globalnych wyzwań, takich jak zmiany klimatyczne, pandemie czy kryzysy energetyczne, potrzebujemy więcej takich głosów, które potrafią tłumaczyć złożone problemy naukowe w sposób zrozumiały dla szerokiej publiczności.

Profesor Łukasz Turski pozostawia po sobie nie tylko imponujący dorobek naukowy w postaci publikacji i badań, ale również trwałe dziedzictwo w postaci instytucji i inicjatyw, które będą służyć kolejnym pokoleniom Polaków. Centrum Nauki Kopernik, Piknik Naukowy czy program Uniwersytetu Dzieci to tylko niektóre z projektów, które nie powstałyby bez jego wizji i determinacji. Tysiące dzieci i młodzieży każdego roku odkrywają fascynujący świat nauki właśnie dzięki tym inicjatywom.

Polski świat nauki żegna więc człowieka, który odmienił sposób, w jaki myślimy o popularyzacji wiedzy naukowej. Człowieka, który udowodnił, że nauka może być nie tylko użyteczna, ale również fascynująca i dostępna dla każdego. Jego spuścizna będzie inspirować następne pokolenia naukowców, edukatorów i popularyzatorów nauki, przypominając im, że prawdziwa wartość wiedzy naukowej ujawnia się dopiero wtedy, gdy jest ona szeroko rozpowszechniana i wykorzystywana dla dobra społeczeństwa.

W osobie profesora Łukasza Turskiego straciliśmy nie tylko wybitnego naukowca, ale przede wszystkim wizjonera, który wyprzedzał swoje czasy, dostrzegając potrzebę budowania społeczeństwa opartego na wiedzy i racjonalnym myśleniu. Jego dziedzictwo będzie żyło w instytucjach, które pomógł stworzyć, w ludziach, których zainspirował, oraz w ideach, które niestrudzenie propagował przez całe swoje życie.

Artykuł Nie żyje prof. Łukasz Turski. Jeden z głównych twórców warszawskiego Centrum Nauki Kopernik pochodzi z serwisu Warszawa W Pigułce.