Kulturalny planer 04/2025

Kupiłeś te okulary przed czy po tym, jak Paweł stworzył ilustrację do twojego planera? – zapytała mnie pewnego popołudnia redakcyjna koleżankaZuzka Kowalczyk, wskazując na pomarańczowe szkła na moim nosie. Oczywiście powiedziałem, że przed, że zawsze podobał mi się ten kolor i że przecież postać na rysunku to nawet nie jestem ja (halo, ten chłopak ma włosy!). Ale chyba coś w tym jest –Paweł Smardzewskiidealnie wyczuł, jaki charakter będzie miał Kulturalny planer. I kim jest jego autor – jak się właśnie okazało osobą, która siedzi w pomieszczeniu w przeciwsłonecznych okularach, mówiąc, że dzięki temu mniej łzawią jej oczy od alergii… a głównie dlatego, bo wydaje jej się, że jest wtedy bardziej cool. To właśnie zrozumienie pozornie niedostrzegalnych kodów, sprawne manewrowanie popkulturową symboliką i krytyczny namysł nad rzeczywistością (co pokazująokładka „Pisma”z maja 2024 roku, poświęconego naszej relacji z pracą, oraz ilustracja do reportażuOktawii Kromero ustawieniach hellingerowskich z wydania listopadowego) w moim odczuciu czyniły z niego twórcę, którego rysunek najlepiej zilustrowałby ten cykl. 

Nie przegap: Premiera Pisma. Czy Strefy Czystego Transportu to dobro wspólne?

Już od 22 kwietnia w Galerii Gdyńskiego Centrum Filmowego będziecie mogli oglądać wystawę Pawła SmardzewskiegoW trybach chaosu, na której zaprezentuje kolekcję swoich ilustracji. Dotyka w nich tematów związanych z przebodźcowaniem, uzależnieniem od dopaminy, nieumiejętnością stawiania granic i brakiem dbałości o dobrostan oraz izolacją będącą nieoczywistym rezultatem nadużywania błyskawicznie rozwijających się nowych technologii – a więc z bolączkami każdego z nas. Nie chcę sugerować, że obejrzenie tej wystawy sprawi, że nagle zaczniemy żyć lepiej, ale z pewnością będzie to estetyczna uczta i oderwanie od codziennej bieżączki. Mam nadzieję, że pozostałe wydarzenia, które polecam w tej odsłonie planera, również wam to umożliwią. 

Udanych wrażeń!

KINO

Jak zostałam perliczką

Stowarzyszenie Nowe Horyzonty, kina studyjne w Polsce

premiera 21 marca

Noc. Bezchmurne niebo. Pustą drogę rozświetlają jedynie punktowe światła samochodu. Shula wraca do domu z przebieranej imprezy. Na twarzy ma okulary przeciwsłoneczne i cekinową maskę. Jedzie powoli, w skupieniu, patrząc przed siebie. Słucha muzyki. Nagle na jezdni dostrzega leżące ciało (ta surrealistyczna scena skojarzyła mi się zeZwierzętami nocyToma Forda). Po chwili rozpoznaje w martwym mężczyźnie swojego wuja.​ Wtedy wszystko się zmienia. Tak właśnie rozpoczyna się ostatnia produkcjastudia A24. 

Najnowszy film zambijsko-walijskiej reżyserkiRungano Nyoni, autorki głośnego pełnometrażowego debiutuNie jestem czarownicą, opowiada o wspólnym przeżywaniu żałoby i indywidualnej głęboko ukrytej traumie. To opowieść o zniewoleniu przez tradycję. I mechanizmach napędzających patriarchat, który w Zambii wciąż ma się dobrze.​

Czy jest tam miejsce na bunt? Jak go wyrazić, by doprowadzić do zmiany? A może jedynym sposobem jest, no właśnie – zostanie perliczką? 

więcej:nowehoryzonty.pl

SZTUKA

Mieke Bal, Don Kichot: Smętne oblicza

Galeria Labirynt, Lublin

31 marca – 20 kwietnia

Holenderska krytyczka i teoretyczka kultury, autorka licznych publikacji poświęconych sztuce, literaturze i feminizmowi, ikona humanistyki (do dziś pamiętam jej teksty o teorii narracji, które czytałem na studiach – nie ukrywam, nie należały do najłatwiejszych) w Lublinie wystąpi w roli artystki. W Galerii Labirynt zostaną zaprezentowane jej fotografie i instalacja wideo, które nawiązują do twórczościMiguela de Cervantesaoraz postaci Don Kichota. 

Szaleństwo rycerzaMieke Balprzekłada na język współczesności: reinterpretuje je jako smutek związany z niemożliwością opowiedzenia traumy, wyraz bezsilności wobec nękanej kryzysami rzeczywistości. Artystka dostrzega jednak światełko w tunelu – sztuka staje się dla niej narzędziem badawczym, a empatia, w obliczu pogłębiającej się dehumanizacji, jedynym skutecznym orężem w walce o sprawiedliwość.

więcej:labirynt.com

TEATR

Genialna przyjaciółka

Narodowy Stary Teatr, Kraków

1, 2 i 3 kwietnia

Dla tych z Was, którzy nie połknęli książkowej sagi lub jej serialowej adaptacji na HBO, krótko o tym, gdzie jesteśmy. Podążamy śladami Lenù i Lili, będących niczym ogień i woda przyjaciółek, które wychowywały się wspólnie w latach 50. ubiegłego wieku na przedmieściach Neapolu. To historia o poszukiwaniu swojego miejsca w świecie, o awansie klasowym i konsekwencjach konformistycznych wyborów.Genialna przyjaciółkaEleny Ferrantejest jednak przede wszystkim opowieścią o czułości, zazdrości i przywiązaniu, czyli o tym, co charakteryzuje relacje z bliskimi. 

W teatralnej adaptacji włoskiego bestselleraEwelina Marciniakpróbuje oddać te emocje w nieco bardziej uniwersalny sposób. Choć w centrum akcji wciąż są dwie przyjaciółki, to – w odróżnieniu od literackiego pierwowzoru – reżyserka ukazuje na scenie różnorodne perspektywy innych bohaterów, którzy pojawiają się na kartach powieści (jest więc też chwila na zmierzenie się z tematem patriarchalnej męskości). Na zachętę dodam, że scenografia przywodzi na myśl malarstwoEdwarda Hoppera, a podczas spektaklu muzykę na żywo graWacław Zimpel.

więcej:stary.pl

KINO

16. LGBT+ Film Festival Poland 2025

wybrane kina studyjne i Outfilm.pl

4 – 30 kwietnia

Jeśli queerowe kino kojarzy wam się głównie z filmami bez happy endu, po obejrzeniu których myślicie tylko o tym, by zawinąć się w burrito z pościeli i trwać w tym stanie przez następny tydzień, mam dla Was dobrą wiadomość. W programie tegorocznej edycji największego w tej części Europy festiwalu kina LGBT+ obok zaangażowanych dokumentów i przejmujących dramatów ma pojawić się wiele produkcji komediowych. Ja najbardziej czekam na hollywoodzkie klasyki z sekcji Queer Golden Raspberry Awards i filmSebastian(reżyseriaMikko Mäkelä), który znajdzie sięw bloku S€X WORK. 

W pierwszej połowie miesiąca festiwalowe filmy obejrzycie w wybranych kinach studyjnych, a od 18 kwietnia będą one dostępne naOutfilm.pl.

więcej:lgbtfestival.pl

TEATR

Anioły w Warszawie

Teatr Dramatyczny, Warszawa

6, 8 i 9 kwietnia

PoAniołach w Ameryceprzyszedł czas naAnioły w Warszawie.Julia HolewińskaiWojciech Faruga, korzystając z archiwalnych świadectw i osobistych historii skutecznie wymazywanych przez lata z dyskursu publicznego, podejmują temat epidemii AIDS na rodzimym gruncie. Kreślą opowieść o strachu przed zarażonymi, nazywanymi pogardliwie adidasami, i o syrenach włóczących się ulicami stolicy. Jest to historia o potrzebie bliskości, współodczuwaniu i nadziei płynącej ze zrozumienia. I o miłości, która jako jedyna może pomóc odpędzić wampiry spod naszych drzwi (puszczam tu oko do tych, którzy znają utwórThe Power of LoveFrankie Goes to Hollywood – usłyszycie go w trakcie spektaklu w przejmującej interpretacjiPawła Tomaszewskiego).

więcej:teatrdramatyczny.pl

SZTUKA

Fenomenalny. Zdzisław Beksiński

Pawilon Czterech Kopuł, Wrocław

13 kwietnia – 24 sierpnia

Jego apokaliptyczne obrazy były w szkolnych podręcznikach jednymi z nielicznych reprodukcji, które przykuwały wzrok i wywoływały żywe dyskusje na lekcjach. Nie trzeba być koneserem sztuki, by rozpoznać charakterystyczny stylZdzisława Beksińskiego. Ale czy wiedzieliście, że na jego twórczość składa się nie tylko malarstwo? Z okazji 20. rocznicy śmierci artysty we wrocławskim Pawilonie Czterech Kopuł odbędzie się wystawa fotografii, które tworzył w latach 50. 

Beksiński fotograf to poszukiwacz, badacz granic medium. Klasyczna fotografia i dokumentowanie rzeczywistości go nie interesowały – od początku traktował zdjęcia jako formę plastycznej kreacji. Prace, które będą prezentowane na wystawie, pochodzą z bogatej kolekcji