Status artysty zawodowego (projekt ustawy o zabezpieczeniu socjalnym osób wykonujących zawód artystyczny)

Po nawale deregulacyjnej nadeszła nawała regulacyjna: oto jest projekt ustawy określającej status artysty zawodowego, a także kreującej szereg instytucji potwierdzających, przyznających, opiniujących — takich jak Rada Programowo-Naukowa do spraw Osób Wykonujących Zawód Artystyczny oraz Komisja Opiniująca do spraw Zabezpieczenia Socjalnego Osób Wykonujących Zawód Artystyczny (projekt ustawy o zabezpieczeniu socjalnym osób wykonujących zawód artystyczny).

A mianowicie, oczywiście w skrócie:

• to jedna z tych ustaw, która już na przedzie precyzuje swoje cele jako poprawę stabilności zawodowej osób wykonujących zawód artystyczny, włączanie ich do systemu ubezpieczeń społecznych i zdrowotnych oraz aktywizacji zawodowej, etc.,etc.;
• projekt definiuje także wykonywanie zawodu artystycznego — będzie to każda profesjonalna działalność twórcza, artystyczna, rzemieślnicza „lub podobna”, prowadzona w dziedzinie kultury;

art. 3 ust. 1 ustawy o zabezpieczeniu socjalnym osób wykonujących zawód artystyczny [projekt]
Za wykonywanie zawodu artystycznego uważa się profesjonalną działalność twórczą, artystyczną, rzemieślniczą lub podobną, w dziedzinie kultury, prowadzoną w sposób stały.

• mało tego: projektowana ustawa obejmuje (tylko? aż?) „muzykę, sztuki wizualne, sztuki performatywne, sztuki cyrkowe, teatr, film, literaturę, taniec, twórczość audiowizualną oraz twórczość ludową” — ten katalog jest zamknięty, więc cała nadzieja, że sztuki performatywne są na tyle pojemne, że zmieszczą całą resztę (por. „Czy performans artystyczny to utwór — i czy „sztuka zawłaszczania” oznacza, że zawłaszczanie jest procesem twórczym?”);
• aby działalność została zaliczona do zawodów artystycznych konieczne będzie jej prowadzenie „w sposób stały”; aż sprawdziłem: w definicji działalności gospodarczej mowa jest o jej wykonywaniu „w sposób ciągły”; ta różnica najwyraźniej jest przypadkowa, ponieważ nic wskazuje, że wykonywanie zawodu artystycznego będzie wykluczone w przypadku osoby wykonującej działalność gospodarczej — twórca / artysta nadal może być przedsiębiorcą;
• ale to jeszcze nie wszystko, bo przecież nie może być tak, że Janko weźmie sobie skrzypki i zacznie rzępolić: status artysty zawodowego będzie przysługiwał wyłącznie tej osobie, której miano takie przyzna „Instytucja” (i tu czas na piętrowe odesłanie: projekt kieruje do art. 53 ust. 1 prawa oświatowego, na podstawie którego MKDNiS wydał rozporządzenie powołujące „Centrum” — więc chyba chodzi o Centrum Edukacji Artystycznej;

Moje drogie dzieci może tego nie wiecie, że kiedyś nie było normalnie
O tym jak możesz grać — decydował muzyk wykształcony profesjonalnie
Czy słuchało cię dużo, czy mało osób — nie miało to znaczenia, o Jezu!
[Kult, „Z archiwum polskiego jazzu”]

• troszkę zagmatwane, ponieważ zgodnie z projektem będzie także powołana Rada Programowo-Naukowa do spraw Osób Wykonujących Zawód Artystyczny — 19-osobowe ciało, do którego kompetencji będzie należało m.in. „formułowanie rekomendacji w zakresie dotyczącym potrzeb osób wykonujących zawód artystyczny na rynku pracy”, oraz „diagnozowanie potrzeb kwalifikacyjno-zawodowych osób wykonujących zawód artystyczny oraz wydawanie w tym zakresie rekomendacji”, jak też „monitorowanie i badanie rynku pracy zawodów istotnych dla kultury, w szczególności zawodów artystycznych”;
• (jakby ktoś pytał: czteroletnia kadencja, wynagrodzenie członka za udział w każdym posiedzeniu nie może przekroczyć 50% minimalnego wynagrodzenia za pracę — takie posiedzenie musi się odbyć nie rzadziej niż raz na kwartał);
• a obok Rady Programowej swą mądrością służyć będzie Komisja Opiniująca do spraw Zabezpieczenia Socjalnego Osób Wykonujących Zawód Artystyczny — gremium liczące sobie 155 osób, której zadaniem ma być „wydawanie opinii w sprawach wykonywania zawodu artystycznego oraz posiadania dorobku artystycznego” (przy czym taka opinia nie jest stanowiskiem w rozumieniu art. 106 kpa — to tak a propos oświadczeń, z których nic nie wynika); tu jednak będą płacić mniej, bo co najwyżej 5% minimalnej pensji za jedną opinię wydaną przez członka zespołu opiniującego);

Nasza komisja swinguje, w naszej komisji groźnych kotów wielu
Nie znasz nut — to będziesz grać za pół darmo, mój przyjacielu
[Kult, „Z archiwum polskiego jazzu”]

• po co to wszystko? ano po to, że o status artysty zawodowego będzie można się ubiegać pod warunkiem wykonywania zawodu artystycznego — miano to będzie nadawane przez „Dyrektora Instytucji”, w drodze decyzji administracyjnej, po zasięgnięciu opinii Komisji Opiniującej do spraw Zabezpieczenia Socjalnego Osób Wykonujących Zawód Artystyczny, na okres 3 lat (ponawiany, przy czym po 3-krotnym przedłużeniu statusu można będzie go przyznać na 5 lat — o ile „artysta zawodowy posiada istotny dorobek artystyczny oraz daje rękojmię wykonywania zawodu artystycznego w przyszłości”);

art. 17 ustawy o zabezpieczeniu socjalnym osób wykonujących zawód artystyczny [projekt]
Status artysty zawodowego przysługuje osobie fizycznej, wykonującej zawód artystyczny, która spełnia łącznie następujące kryteria:
1) ma udokumentowany dorobek artystyczny;
2) istotną część jej aktywności zawodowej stanowi wykonywanie zawodu artystycznego;
3) w każdym z poprzednich 3 lat podatkowych osiągnęła dochody w związku z wykonywaniem zawodu artystycznego, z uwzględnieniem uzasadnionych przerw w wykonywaniu działalności artystycznej.

• wniosek o status artysty zawodowego będzie obejmował nie tylko imię i nazwisko oraz numer PESEL, ale także „życiorys ze wskazaniem przebiegu wykonywania zawodu artystycznego” — oraz „dokumenty wskazujące na posiadany dorobek artystyczny” (m.in. umowy, recenzje, przyznane nagrody, katalogi z wystaw, dyplom ukończenia właściwej szkoły, zaświadczenie wydane przez właściwe stowarzyszenie zrzeszające twórców lub artystów, ale też dokumenty potwierdzające uzyskiwanie dochodów z wykonywaniem zawodu artystycznego);
• po co to wszystko? ano po to, że status artysty zawodowego będzie uprawniał do przyznawanej na 12-miesięczny okres dopłaty do składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne;

art. 30 ustawy o zabezpieczeniu socjalnym osób wykonujących zawód artystyczny [projekt]
Artyście zawodowemu przysługuje prawo do dopłaty do składek na ubezpieczenia społeczne w wysokości określonej w ustawie z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych i składek na ubezpieczenie zdrowotne w wysokości określonej w ustawie z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych.

• (mała dygresja: projekt przewiduje także nowelizację ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, w której miałby się pojawić „artysta zawodowy bez prawa do dopłaty” oraz „artysta zawodowy z prawem do dopłaty”; można dodać, że ZUS dostanie pieniądze na uzupełnienie składek z budżetu państwa);
• tak czy inaczej warunkiem ubiegania się o dopłatę będzie z jednej strony uzyskiwanie dochodów z wykonywaniem zawodu artystycznego w każdym z 3 wcześniejszych lat kalendarzowych — ale te średni dochód roczny nie może przekroczyć 125% dwunastokrotność miesięcznego minimalnego wynagrodzenia za pracę;
• (mi wychodzi, że ta dopłata będzie równa wysokości składek liczonych od kwoty minimalnego wynagrodzenia w danym roku, ale może mi się już coś w oczach plącze);
• jakby jeszcze było mało: status artysty zawodowego będzie wymagał decyzji Dyrektora Instytucji — ale dopłaty będzie przyznawał ZUS w drodze decyzji administracyjnej, po potwierdzeniu przez KAS spełniania warunków (papierologia, papierologia — tyle, że wniosek będzie trzeba złożyć via PUE, a urzędy też będą się komunikowały elektronicznie).

Od kiedy to wszystko? Ano zgodnie z projektem już od 1 stycznia 2026 r. (są wyjątki) — czyli czas start.

Zamiast komentarza: ja nie wykluczam, że to są rzeczy ważne, a projekt jest pożyteczny — ale on jest tak napisany, że trudno go po prostu nie wyśmiać do cna.

Tekst Status artysty zawodowego (projekt ustawy o zabezpieczeniu socjalnym osób wykonujących zawód artystyczny) pojawił się poraz pierwszy w Czasopismo Lege Artis.