Podwyżki dla 100 tysięcy emerytów. Rząd nie odda utraconych pieniędzy

Po latach oczekiwania na sprawiedliwe rozwiązanie, emeryci którzy zdecydowali się przejść na emeryturę w czerwcu w latach 2009-2019 mogą wreszcie odetchnąć z ulgą. Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej przygotowało projekt ustawy, który ma naprawić krzywdzące przepisy, które przez lata skutkowały niższymi świadczeniami dla tej grupy seniorów.

Fot. Warszawa w Pigułce

Choć nowe regulacje przyniosą podwyżkę emerytur nawet o kilkaset złotych miesięcznie, to wbrew oczekiwaniom wielu zainteresowanych, nie przewidują one wyrównań za lata, w których emeryci otrzymywali zaniżone świadczenia. To rozwiązanie, choć połowiczne, stanowi ważny krok w kierunku naprawienia systemowej niesprawiedliwości, która dotknęła dziesiątki tysięcy polskich emerytów.

Systemowa niesprawiedliwość dla emerytów czerwcowych

Problem emerytur czerwcowych to jedna z najbardziej kontrowersyjnych kwestii w polskim systemie emerytalnym ostatnich lat. Jego istota tkwi w technicznych aspektach waloryzacji składek emerytalnych, które dla przeciętnego obywatela mogą wydawać się skomplikowane, jednak ich konsekwencje finansowe są bardzo realne i odczuwalne. Przez lata funkcjonował mechanizm, który stawiał w niekorzystnej sytuacji wszystkie osoby składające wnioski o przejście na emeryturę właśnie w czerwcu.

W polskim systemie emerytalnym, kapitał zgromadzony przez ubezpieczonego podlega dwóm rodzajom waloryzacji: rocznej oraz kwartalnej. Waloryzacja roczna dotyczy wszystkich ubezpieczonych i opiera się na wskaźniku inflacji oraz wzrostu płac. Natomiast waloryzacja kwartalna jest dodatkowym mechanizmem, który ma za zadanie uwzględnić bieżące zmiany gospodarcze w trakcie roku. Co istotne, pierwszy kwartał każdego roku charakteryzuje się zazwyczaj wyższym przypisem składek emerytalnych niż średnia roczna, co przekłada się na korzystniejszą waloryzację kwartalną.

I tutaj tkwi sedno problemu. Osoby, które składały wnioski o emeryturę w maju, korzystały zarówno z waloryzacji rocznej, jak i korzystnej waloryzacji kwartalnej. Natomiast ci, którzy z różnych powodów zdecydowali się na złożenie wniosku zaledwie miesiąc później, w czerwcu, mogli liczyć wyłącznie na waloryzację roczną. Skutkowało to znaczącą różnicą w wysokości przyznawanych świadczeń, które mogły być niższe nawet o 200-300 złotych miesięcznie. W skali roku dawało to stratę sięgającą kilku tysięcy złotych, a biorąc pod uwagę cały okres pobierania emerytury, kwota ta mogła urosnąć do kilkudziesięciu tysięcy złotych.

Co najbardziej bulwersujące, większość poszkodowanych emerytów nie miała świadomości istnienia tego mechanizmu w momencie składania wniosków. Informacja o czerwcowej pułapce nie była powszechnie znana, a system emerytalny nie przewidywał obowiązku informowania wnioskodawców o potencjalnie niekorzystnym terminie przejścia na emeryturę. W rezultacie, tysiące osób nieświadomie skazało się na lata pobierania zaniżonych świadczeń.

Długa droga do naprawy systemu

Problem emerytur czerwcowych nie pozostał niezauważony. Przez lata organizacje senioralne i eksperci emerytalny podnosili tę kwestię, wskazując na systemową niesprawiedliwość. Rzecznik Praw Obywatelskich wielokrotnie interweniował w tej sprawie, apelując o zmianę przepisów. Również media regularnie nagłaśniały historie poszkodowanych emerytów, którzy często czuli się oszukani przez system.

Pierwsza istotna zmiana nastąpiła w 2020 roku, kiedy to wprowadzono jednorazowe rozwiązanie problemu. Jednak dopiero od 2021 roku kwestia ta została kompleksowo uregulowana w ustawie, eliminując niekorzystne zasady obliczania świadczeń dla nowych emerytów czerwcowych. Oznaczało to, że osoby przechodzące na emeryturę w czerwcu od 2021 roku mogły już liczyć na sprawiedliwe traktowanie i otrzymywały świadczenia obliczone według tych samych zasad, co emeryci z innych miesięcy.

Pozostała jednak nieuregulowana sytuacja osób, które przeszły na emeryturę w czerwcu w latach 2009-2019. Ta grupa, licząca według szacunków Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej ponad 95 tysięcy emerytów, nadal otrzymywała zaniżone świadczenia. Rozwiązanie ich problemu wymagało odrębnej regulacji prawnej, której przygotowanie zajęło kolejne lata.

Projekt naprawczy – krok we właściwym kierunku

Pod koniec 2024 roku, po latach apeli i interwencji, Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej skierowało do konsultacji społecznych i uzgodnień międzyresortowych projekt ustawy, który ma naprawić krzywdzące przepisy dla emerytów czerwcowych z lat 2009-2019. Projekt przewiduje możliwość ponownego ustalenia wysokości emerytur dla tej grupy seniorów, tym razem z zastosowaniem korzystniejszych zasad waloryzacji składek.

Zgodnie z proponowanymi przepisami, waloryzacja składek dla emerytów czerwcowych będzie liczona na zasadach identycznych jak dla emerytur ustalanych w maju danego roku. Oznacza to, że oprócz waloryzacji rocznej zostanie uwzględniona również korzystniejsza waloryzacja kwartalna, co może podnieść wysokość świadczenia nawet o kilkaset złotych miesięcznie. Zwaloryzowana w ten sposób emerytura będzie następnie podlegała standardowym waloryzacjom, jakie miały miejsce od momentu jej pierwotnego przyznania.

Kluczowym elementem projektu jest to, że emeryci czerwcowi będą musieli złożyć wniosek o ponowne ustalenie wysokości świadczeń. Nie nastąpi to automatycznie, co oznacza, że każdy zainteresowany senior będzie musiał sam zadbać o złożenie odpowiedniego dokumentu. Po złożeniu wniosku, Zakład Ubezpieczeń Społecznych będzie miał 60 dni na wydanie decyzji w sprawie.

Co istotne, nowa, wyższa emerytura będzie przysługiwała od miesiąca złożenia wniosku, a nie od momentu pierwotnego przyznania świadczenia. Oznacza to, że im szybciej poszkodowani emeryci złożą wnioski po wejściu w życie ustawy, tym szybciej zaczną otrzymywać wyższe świadczenia. Eksperci zalecają więc emerytom czerwcowym śledzenie postępów prac legislacyjnych i przygotowanie się do niezwłocznego złożenia wniosku, gdy tylko stanie się to możliwe.

Brak wyrównań za lata strat – kontrowersyjna decyzja

Mimo że projekt ustawy stanowi ważny krok w kierunku naprawienia systemowej niesprawiedliwości, nie spełnia on wszystkich oczekiwań poszkodowanych emerytów. Najważniejszą i najbardziej kontrowersyjną kwestią jest brak możliwości otrzymania wyrównań za lata, w których emeryci pobierali zaniżone świadczenia.

W ostatnich miesiącach w mediach pojawiały się informacje sugerujące, że emeryci czerwcowi mogą liczyć nie tylko na przeliczenie świadczeń na przyszłość, ale również na wyrównanie za lata, w których otrzymywali niższe emerytury. Byłoby to pełne zadośćuczynienie za straty finansowe, które ponieśli w wyniku niekorzystnych przepisów.

Jednakże, jak wyjaśnia Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej, projektowane przepisy nie przewidują wypłat wstecz za lata obowiązywania mniej korzystnych zasad. Resort uzasadnia tę decyzję faktem, że dotychczasowy sposób obliczania świadczeń nie został zakwestionowany przez Trybunał Konstytucyjny, a więc był zgodny z prawem, mimo że był niekorzystny dla określonej grupy emerytów. W związku z tym, zmiany mogą dotyczyć jedynie przyszłości, a nie przeszłości.

Ta decyzja budzi zrozumiałe rozczarowanie wśród poszkodowanych seniorów, którzy przez lata pobierali zaniżone świadczenia, często nie wiedząc o istnieniu mechanizmu, który ich dyskryminował. Dla wielu z nich przeliczenie emerytury wyłącznie na przyszłość, bez wyrównania za lata strat, jest rozwiązaniem połowicznym, które nie w pełni naprawia doznaną krzywdę.

Z drugiej strony, nawet bez wyrównań za przeszłość, zmiana przepisów przyniesie emerytom czerwcowym wymierne korzyści finansowe na przyszłość. Podwyżka emerytury o 200-300 złotych miesięcznie oznacza dodatkowe 2400-3600 złotych rocznie, co dla wielu seniorów stanowi znaczące wsparcie budżetu domowego.

Skala problemu i jego finansowe konsekwencje

Problem emerytur czerwcowych dotyczy ponad 95 tysięcy osób w całej Polsce. To mężczyźni i kobiety, którzy po latach pracy zawodowej zdecydowali się przejść na emeryturę właśnie w czerwcu w latach 2009-2019, nie wiedząc, że ten wybór będzie miał tak istotne i długotrwałe konsekwencje finansowe.

Oskar Sobolewski, ekspert emerytalny i rynku pracy w HRK Payroll Consulting, wskazuje, że różnice w wysokości świadczeń mogły wynosić 200-300 złotych miesięcznie, w zależności od zgromadzonego kapitału. W skali roku daje to kwotę 2400-3600 złotych, a biorąc pod uwagę, że niektórzy emeryci czerwcowi pobierają zaniżone świadczenia od ponad dekady, łączna strata mogła sięgnąć kilkudziesięciu tysięcy złotych dla jednej osoby.

Dla emerytów, którzy często muszą gospodarować każdą złotówką, takie różnice są niezwykle odczuwalne. Niższe świadczenie oznacza mniejsze możliwości pokrycia podstawowych potrzeb, zakupu leków czy opłacenia rachunków. W wielu przypadkach różnica rzędu 200-300 złotych miesięcznie mogła decydować o jakości życia seniora i jego możliwościach finansowych.

Z perspektywy budżetu państwa, naprawa krzywd wyrządzonych emerytom czerwcowym wiąże się z określonymi kosztami. Środki na podwyższenie świadczeń mają pochodzić z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (FUS), co oznacza dodatkowe obciążenie dla systemu emerytalnego. Jednak biorąc pod uwagę skalę niesprawiedliwości i liczbę poszkodowanych osób, poniesienie tych kosztów wydaje się uzasadnione z punktu widzenia społecznej sprawiedliwości.

Procedura przeliczenia emerytury – praktyczne informacje

Dla emerytów czerwcowych kluczowe jest zrozumienie, jak w praktyce będzie wyglądała procedura przeliczenia świadczenia. Po wejściu w życie ustawy, które według informacji z Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej planowane jest na drugą połowę 2025 roku, konieczne będzie złożenie odpowiedniego wniosku do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.

Na tym etapie trudno wskazać konkretny termin, od którego wnioski będą przyjmowane, gdyż zostanie on określony w przepisach wykonawczych do ustawy. Resort przewiduje jednak, że będzie to możliwe w ciągu kilku miesięcy od wejścia w życie nowych regulacji, po odpowiednim dostosowaniu systemów informatycznych ZUS i przeszkoleniu pracowników, którzy będą obsługiwać tego typu sprawy.

Wniosek o ponowne ustalenie wysokości emerytury będzie można złożyć w dowolnej jednostce ZUS, zarówno osobiście, jak i za pośrednictwem poczty. Prawdopodobnie będzie również możliwość złożenia wniosku drogą elektroniczną, za pomocą platformy PUE ZUS, co może być wygodnym rozwiązaniem dla wielu seniorów.

Po złożeniu wniosku, ZUS będzie miał 60 dni na jego rozpatrzenie i wydanie decyzji. W tym czasie zostanie przeprowadzone ponowne przeliczenie emerytury z uwzględnieniem korzystniejszej waloryzacji składek, analogicznie jak dla emerytur ustalanych w maju danego roku. Wynik tego przeliczenia zostanie następnie zaktualizowany o wszystkie waloryzacje, jakie miały miejsce od momentu pierwotnego przyznania świadczenia.

Nowa, wyższa emerytura będzie przysługiwała od miesiąca złożenia wniosku. Oznacza to, że seniorzy powinni złożyć wnioski jak najszybciej po umożliwieniu tej procedury, aby maksymalnie wykorzystać możliwość pobierania podwyższonego świadczenia.

Perspektywy na przyszłość i rekomendacje dla emerytów

Choć projekt ustawy naprawiającej krzywdę emerytów czerwcowych jest już na zaawansowanym etapie prac legislacyjnych, to nadal pozostaje wiele niewiadomych co do jego ostatecznego kształtu. Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej informuje, że aktualnie projekt kończy etap konsultacji społecznych i uzgodnień międzyresortowych. O jego ostatecznym kształcie zadecyduje Komitet Stały Rady Ministrów.

Biorąc pod uwagę zaawansowanie prac i deklaracje resortu, można przypuszczać, że ustawa wejdzie w życie w drugiej połowie 2025 roku, zgodnie z zapowiedziami. Jednak konkretny termin będzie zależał od tempa prac legislacyjnych oraz priorytetów rządu w nadchodzących miesiącach.

Dla emerytów czerwcowych najważniejsze jest obecnie śledzenie informacji na temat postępów prac nad ustawą i przygotowanie się do złożenia wniosku o przeliczenie świadczenia, gdy tylko stanie się to możliwe. Warto regularnie sprawdzać komunikaty ZUS, odwiedzać stronę internetową tej instytucji lub kontaktować się bezpośrednio z jej pracownikami, aby być na bieżąco z aktualnymi informacjami.

Eksperci emerytalni zalecają również seniorom przygotowanie się do procesu składania wniosku poprzez zgromadzenie niezbędnych dokumentów, takich jak decyzja o przyznaniu emerytury czy informacje o przebiegu ubezpieczenia. Choć ostateczna lista wymaganych dokumentów zostanie określona w przepisach wykonawczych, warto już teraz upewnić się, że posiada się komplet dokumentacji związanej z przyznaną emeryturą.

Sprawiedliwość, choć niepełna

Projekt ustawy naprawiającej krzywdę emerytów czerwcowych jest ważnym krokiem w kierunku przywrócenia sprawiedliwości w polskim systemie emerytalnym. Po latach funkcjonowania niekorzystnych przepisów, które skutkowały zaniżonymi świadczeniami dla tysięcy seniorów, wreszcie pojawia się realna szansa na naprawę tej systemowej niesprawiedliwości.

Choć projektowane rozwiązanie nie przewiduje wyrównań za lata pobierania zaniżonych świadczeń, to przeliczenie emerytur na przyszłość przyniesie poszkodowanym seniorom wymierne korzyści finansowe. Podwyżka o 200-300 złotych miesięcznie stanowi znaczące wsparcie dla budżetów domowych emerytów, którzy często muszą bardzo ostrożnie gospodarować swoimi środkami.

Dla ponad 95 tysięcy emerytów czerwcowych z lat 2009-2019 nadchodzące zmiany są światełkiem w tunelu po latach poczucia niesprawiedliwości i dyskryminacji. Choć nie otrzymają oni pełnego zadośćuczynienia za poniesione straty, to dzięki nowym przepisom ich przyszła sytuacja finansowa ulegnie poprawie.

Sprawa emerytur czerwcowych jest również ważną lekcją dla systemu emerytalnego jako całości. Pokazuje, jak pozornie techniczne aspekty przepisów mogą mieć ogromny wpływ na życie tysięcy obywateli i jak ważna jest przejrzystość oraz sprawiedliwość w konstruowaniu zasad dotyczących świadczeń społecznych. Miejmy nadzieję, że ta lekcja zostanie zapamiętana, a przyszłe regulacje będą tworzone z większą dbałością o równe traktowanie wszystkich ubezpieczonych, niezależnie od momentu przejścia na emeryturę.

Źródło: WP Finanse/Warszawa w Pigułce

Artykuł Podwyżki dla 100 tysięcy emerytów. Rząd nie odda utraconych pieniędzy pochodzi z serwisu Warszawa W Pigułce.