Mikrofirmy z tych branż zaciągnęły w ubiegłym roku najwięcej kredytów. BIK publikuje obszerny raport oraz prognozy na 2025 r.

Według Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej (CEIDG), na koniec 2024 r. w Polsce zarejestrowanych było około 2,5 miliona mikrofirm. Mowa o przedsiębiorstwach kluczowych z perspektywy tworzenia miejsc pracy oraz generowania dochodów. Ich działalność koncentruje się głównie w sektorze budowlanym, usługach, handlu, produkcji.

Warunki gospodarcze w ubiegłym roku nie należały do najłatwiejszych z uwagi na wysokie stopy procentowe, rosnące ceny energii i wzrost wynagrodzeń. Wyzwania te wraz z wysoką inflacją, nie szły w parze z produktywnością. Dodatkowo, zmiany w zachowaniach konsumentów, którzy ograniczali konsumpcję na rzecz oszczędzania, wpłynęły na spadek akcji kredytowej dla mikrofirm.

Należy również wspomnieć o nadal niskim poziomie ukredytowienia polskich mikrofirm, który wynosi około 17 procent, co oznacza, że wśród aktywnych mikrofirm tylko mniej niż co piąta korzysta z kredytu bankowego.

Wzrost portfela kredytowego firm

Jak informuje BIK w swoim najnowszym raporcie, na koniec grudnia 2024 r. wartość kredytów dla mikrofirm wynosiła 74 mld zł, co stanowiło 14 procent łącznej wartości portfela kredytów wszystkich przedsiębiorstw i samorządów (511,6 mld zł).

Wartość portfela kredytów mikroprzedsiębiorstw wzrosła z kolei o 1,5 mld zł (2,1 proc.) r/r. W strukturze zadłużenia dominują kredyty obrotowe (33,9 proc.), w rachunku bieżącym (25,5 proc.). Jeżeli dodamy do tego pożyczki, prawie 70 procent zadłużenia to finansowanie bieżących potrzeb. Kredyty inwestycyjne, finansujące działalność rozwojową to tylko 23,8 proc. zadłużenia mikrofirm. Branżowo przeważają kredyty firm usługowych (41 proc.) i handlowych (29,4 proc.). Te dwa sektory to ponad 70 proc. zadłużenia mikrofirm. Firmy produkcyjne i budowlane mają odpowiednio 14,9 proc. i 13 proc. udziału w wartości kredytów mikrofirm.

Spadek akcji kredytowej mikrofirm w 2024 r. o prawie 4 proc. r/r

Z analiz ekspertów wynika, że w minionym roku mikroprzedsiębiorcy zaciągnęli kredyty na kwotę 22 mld zł, co oznacza dynamikę roczną na poziomie -3,8 proc. Z trzech głównych produktów kredytowych tylko kredyty inwestycyjne odnotowały dodatnią dynamikę w ujęciu wartościowym (6,2 proc.).

Wynika to z wyższych kwot zaciąganych kredytów, ale nie z ich liczby. Liczba zaciągniętych kredytów inwestycyjnych spadła aż o 29,2 procent. Wartość udzielonych kredytów obrotowych i w rachunku bieżącym w 2024 roku była niższa w porównaniu do 2023 roku odpowiednio o -9,9 proc. oraz -8,9 proc.

Sektor usług dominował w akcji kredytowej mikrofirm w 2024 roku

W 2024 roku akcja kredytowa w poszczególnych branżach, w których działają mikrofirmy w Polsce była zróżnicowana. Niewątpliwym liderem były firmy usługowe, które zaciągnęły 72,8 tys. nowych kredytów na kwotę 8,5 mld zł (+3 proc. r/r).

- Wzrost cen energii elektrycznej i gazu znacząco wpłynął na poziom zyskowności i rentowności firm usługowych. Branże takie jak gastronomia, hotelarstwo czy salony kosmetyczne szczególnie odczuwają presję, ponieważ koszty energii i wynagrodzeń stanowią duży procent ich kosztów operacyjnych. Plusy obecnej sytuacji w branży usługowej to rosnąca popularność ekonomii doświadczenia i wolnego czasu, które tworzą popyt na wybrane usługi, a także wzrost dochodów w tej kategorii – mówi dr hab. Waldemar Rogowski, główny analityk Grupy BIK.

Na drugim miejscu pod względem aktywności kredytowej uplasowały się firmy handlowe, którym banki udzieliły 33,7 tys. kredytów na 5,72 mld zł., co oznacza spadek o 11,8 proc. r/r.

- Rok 2024 nie był okresem konsumpcji, sprzedaż detaliczna wzrosła tylko o 2,7 proc. w relacji do 2023 roku. Konsumenci zaczęli ograniczać wydatki na rzecz oszczędzania, a wysokie ceny i stopy procentowe ograniczyły zakupy na kredyt. Znalazło to odzwierciedlenie w sytuacji finansowej mikroprzedsiębiorców z branży handlowej – komentuje prof. Rogowski.

Firmy produkcyjne w 2024 r. zaciągnęły łącznie 15,2 tys. kredytów, co oznacza spadek o 6,3 proc. Wartość przyznanych im kredytów wyniosła 3,16 mld zł, co oznacza spadek r/r o 7,3 proc..

- Sytuacja polskich firm produkcyjnych charakteryzuje się mieszanką wyzwań i możliwości, wynikających zarówno z globalnych trendów gospodarczych, jak i lokalnych uwarunkowań. Do kluczowych wyzwań mikrofirm produkcyjnych można zaliczyć cztery czynniki: rosnące wynagrodzenia, rosnące ceny energii, problemy z łańcuchami dostaw oraz recesja w gospodarce niemieckiej – wyjaśnia główny analityk Grupy BIK.

Branża budowlana, po rekordowych zyskach i wysokich poziomach rentowności osiąganych w ostatnich kilku latach, znalazła się w 2024 r. w okresie spowolnienia. O 2,9 proc. r/r spadła wartość udzielonych kredytów, osiągając w 2024 roku tylko 4,21 mld zł. Liczba ich kredytów ledwie przekroczyła 26 tys., co oznacza spadek o -3,7 proc. r/r.

- Największym wyzwaniem dla branży budowlanej jest dostępność zasobów ludzkich. W szczególności dotyczy to realizacji przedsięwzięć budowlanych w okresie kumulacji realizowanych projektów, gdy konkurencja o pracowników może prowadzić do wzrostu kosztów wynagrodzeń i zmniejszenia marż a także do spadku produkcji budowlano - montażowej – komentuje prof. Rogowski.

Spadek jakości spłacanych kredytów przez mikrofirmy

Analizując jakość poszczególnych produktów kredytowych zaciąganych przez mikrofirmy, widać istotne pogorszenie spłacalności kredytów inwestycyjnych. Jest to niepokojące zjawisko. W ujęciu wartościowym udział kredytów inwestycyjnych opóźnionych powyżej 90 dni na koniec grudnia 2024 r. wynosił 22 procent i wzrósł w ciągu 12 miesięcy 2024 r. o 2,9 p.p. Kredyty inwestycyjne są drugim po kredytach obrotowych (24,4 proc.) najgorzej spłacanym kredytem przez mikroprzedsiębiorców.

Jednocześnie zauważalna jest lekka poprawa jakości w trzech sektorach. W grudniu 2024 r. poprawiły się BIK Indeksy Jakości dla kredytów firm handlowych (0,21 r/r), dla firm produkcyjnych (0,32 r/r) oraz dla firm budowlanych (0,58 r/r). Jedynie wskaźnik dla firm usługowych pogorszył się (wzrósł) o 0,07 r/r.

Prognozy na 2025 rok

Dla małego biznesu, akcja kredytowa w całym 2024 r. zakończyła się na minusie, gdy chodzi o liczbę i wartość udzielonych kredytów. W porównaniu z rokiem 2023, banki udzieliły mikroprzedsiębiorcom o 4,2 proc. mniej kredytów i na kwotę niższą o 3,8 proc. Eksperci zaznaczają, że ujemna dynamika liczby udzielonych kredytów wystąpiła we wszystkich branżach, zaś w ujęciu wartościowym dodatnią dynamikę odnotowały jedynie firmy usługowe (+3,0 proc.).

Z raportu BIK wynika, że perspektywa ożywienia kredytowego mikrofirm ma szansę zaistnieć, o ile zostanie spełnionych szereg przesłanek. Korzystne z perspektywy małych firm będą stabilizacja inflacji i obniżenie stóp procentowych. Czynniki te mogą pomóc w obniżeniu kosztów prowadzenia działalności. Z kolei przeciwnie mogą zadziałać nadal wysoki poziom wynagrodzeń oraz obciążenia podatkowe. Z nadzieją spoglądać mogą mikrofirmy na pozyskiwanie środków z puli funduszy unijnych. Zdaniem specjalistów, mogą one stanowić impuls do rozwoju małego biznesu i finansowania swoich projektów z kredytów bankowych.

- Jeśli skłoni to właścicieli mikrofirm do planowania inwestycji, to z pewnością wyzwaniem będzie jakość obsługi zaciąganych kredytów. Mikrofirmy, podobnie jak klienci indywidualni, także powinni korzystać z kredytów w sposób rozsądny i odpowiedzialny, monitorując swoją sytuację finansową - czytamy w raporcie BIK.

Eksperci podkreślają, że sytuacja na rynku pracy pozostaje korzystna dla konsumentów, a ich wydatki nadal powinny napędzać sprzedaż detaliczną i jednocześnie wzrost gospodarczy w Polsce. Zdaniem analityków, obserwowana w 2024 r. słabość konsumpcji nie ma uzasadnienia ekonomicznego - silny wzrost dochodów z pracy oraz emerytur i rent był w ostatnim czasie wystarczający, aby pokryć koszty wzrostu cen energii i żywności.

- Tym, co hamowało konsumpcję były raczej czynniki psychologiczne związane z jednej strony z geopolityką (konflikt na Ukrainie), a z drugiej strony koniecznością odbudowy oszczędności nadwyrężonych wysoką inflacją w poprzednich latach. Zatem naszym zdaniem - parafrazując M. Twaina - pogłoski o "śmierci konsumenta" są raczej mocno przesadzone. Beneficjentami rosnącej konsumpcji powinny być w pierwszym rzędzie firmy handlowe i usługowe. Firmom budowlanym sprzyjać powinien wzrost inwestycji. Rok 2025 może przynieść wyraźne ożywienie aktywności inwestycyjnej, mimo utrzymywania się trudnego otoczenia gospodarczego (nadal duża niepewność oraz wysoki koszt kapitału). Powoduje to wciąż ostrożność firm w podejmowaniu działań prorozwojowych - tłumaczą eksperci w raporcie.

Jak wyjaśniają specjaliści, optymistyczne perspektywy w 2025 r. rysują się także przed branżą produkcyjną. Choć i w tym przypadku poprawa indeksu PMI3, monitorującego nastroje menedżerów ds. zakupów w sektorze wytwórczym, daje nadzieję.

Eksperci zaznaczają, że w styczniu br. indeks PMI polskiego sektora przemysłowego wzrósł do 48,8 pkt, co oznacza pierwszy wzrost po trzech miesiącach. Choć poprawa jest minimalna, wydaje się, że nastroje w firmach produkcyjnych ulegają poprawie.

- Może to zwiastować początek pozytywnego trendu w polskim sektorze produkcyjnym - kwitują analitycy.

Twórcami raportu są analitycy z Zespołu Business Intelligence, BIK: Sławomir Nosal, kierownik Zespołu Analiz BI oraz dr hab. Waldemar Rogowski, główny analityk Grupy BIK.

Pełny raport BIK można przeczytać tutaj.

***

Trwa rejestracja na kongres Retail Trends 2025! Zapisz się już teraz, aby spotkać się 1 kwietnia 2025 r. w Warszawie z czołowymi przedstawicielami świata handlu i FMCG. Kliknij tutaj, aby zapoznać się z programem kongresu.