Oto główne dokumenty pontyfikatu Franciszka

Dziś o o. godz. 7.35 zmarł papież Franciszek. Był drugim najstarszym panującym zwierzchnikiem Kościoła katolickiego wszechczasów. Starszy od niego był tylko Leon XIII, który zmarł w wieku 93 lat.  Franciszek w czasie 12 lat pontyfikatu ogłosił m. in. 4 encykliki, 7 adhortacji apostolskich i 2 bulle. Napisał też dwie autobiograficzne książki.

Encykliki:

„Lumen fidei”
Encyklika „Lumen fidei” (Światło wiary) została ogłoszona 29 czerwca 2013 r. Franciszek przejął i uzupełnił szkic przygotowany jeszcze przez Benedykta XVI, pomyślany jako zamknięcie tryptyku encyklik o wierze, nadziei („Spe salvi”) i miłości („Deus caritas est”). Powstała w ten sposób encyklika pisana „na cztery ręce”, jak mówił papież. Omawia ona zjawisko wiary, opisując czym wiara jest, wskazuje na obowiązek przekazywania wiary: w Kościele i przez Kościół, a także ukazuje w jaki sposób wiara przyczynia się do budowania relacji społecznych, rodzinnych i jaką rolę pełni w tak szczególnych sytuacjach jak choroba czy cierpienie.

„Laudato si”
Franciszek 24 maja 2015 r. ogłosił pierwszą w dziejach Kościoła encyklikę „Laudato si’” całkowicie poświęconą ochronie naturalnego środowiska człowieka. Pomysł na dokument był szeroko komentowany, często z krytyką. Wielu wskazywało, że zadaniem papieża nie jest skupianie się na ekologii. W tekście papież pisał, że każdy z nas jest częścią przyrody i jest od niej zależny, zaś aktualne zagrożenia środowiskowe wymagają zdecydowanego „nawrócenia ekologicznego”. Głównym winowajcą kryzysu ekologicznego uznał skrajny konsumpcjonizm.

Dodał, że w kwestii zmian klimatycznych mamy do czynienia ze zróżnicowaną odpowiedzialnością i konieczna jest w tej dziedzinie postawa globalnej solidarności. Postulował „ekologię ludzką”, czyli „niezbędną relację życia człowieka z prawem moralnym, wpisanym w jego naturę”. Zaznaczył, że nie można mówić o zrównoważonym rozwoju bez solidarności między pokoleniami, bez troski o to jaką ziemię przekażemy tym, którzy przyjdą po nas. Podkreślił przy tym, że „nie da się pogodzić obrony przyrody z usprawiedliwianiem aborcji”. Jednocześnie skrytykował te ruchy ekologiczne, które walczą o ochronę przyrody, nie stosując tych samych zasad do życia ludzkiego.

„Fratelli tutti” 
3 października 2020 r. ukazała się trzecia encyklika Franciszka „Fratelli tutti” o braterstwie i przyjaźni społecznej. „Bardzo pragnę, abyśmy w tym czasie, w którym przyszło nam żyć, uznając godność każdej osoby ludzkiej, byli w stanie na nowo ożywić wśród wszystkich światowe pragnienie braterstwa” – napisał papież.  Tekst był adresowany do wszystkich ludzi na świecie, stąd Jezus Chrystus nie zajmował w nim eksponowanego miejsca. Na końcu tekstu papież zawarł modlitwę do Boga, którą mogliby odmawiać wyznawcy różnych religii. Wielu liberalnych komentatorów wychwalało ten dokument, podczas gdy konserwatyści zwracali uwagę na jego mało katolicki charakter. 

„Dilexit nos”
Encyklika Franciszka „Dilexit nos – o miłości ludzkiej i Bożej Serca Jezusa Chrystusa” ukazała się 24 października 2024 r. w związku z 350. rocznicą objawień otrzymanych przez św. Małgorzatę Marię Alacoque (1673-1675) w Paray-le-Monial. Papież zachęca do ożywienia świadomości, że Bóg nas umiłował. Zaznacza, że Serce Jezusa pobudza nas do miłości i posyła nas do naszych braci i sióstr. Encyklika Franciszka jest kluczem do odczytania jego pontyfikatu, uważa o. Antonio Spadaro, podsekretarz Dykasterii ds. Kultury i Edukacji.

Adhortacje apostolskie:

„Evangelii gaudium” 
Prezentacja adhortacji „Evangelii gaudium” odbyła się 24 listopada 2013 r. Stanowiła ona podsumowanie zgromadzenia zwyczajnego Synodu Biskupów nt. nowej ewangelizacji, jakie odbyło się w Watykanie w dniach 7-28 października 2012 r. Zarazem był to dokument programowy pontyfikatu Franciszka, o czym napisał w niej sam papież. „Marzę o wyborze misyjnym zdolnym przemienić wszystko, aby zwyczaje, style, rozkład zajęć, język i wszystkie struktury kościelne stały się odpowiednim kanałem bardziej do ewangelizowania dzisiejszego świata niż do zachowania stanu rzeczy” – wyznał Franciszek. W dokumencie papież ogłosił projekt decentralizacji doktrynalnej Kościoła, który realizował później konsekwentnie, torując drogę do zmian doktrynalnych i moralnych. 

„Amoris laetitia”
Posynodalną adhortację papieża Franciszka „Amoris laetitia” ogłoszono 8 kwietnia 2016 r. Była ona podsumowaniem III Nadzwyczajnego i XIV Zwyczajnego Zgromadzenia Ogólnego Synodu Biskupów nt. rodziny, które odbyły się w 2014 i 2015 r. Najwięcej dyskusji wzbudził rozdział ósmy, dotyczący sytuacji osób rozwiedzionych, żyjących w nowych związkach. Papież stwierdził, że „nie należy oczekiwać” nowych „norm ogólnych typu kanonicznego, które można by stosować do wszystkich przypadków. Możliwa jest tylko nowa zachęta do odpowiedzialnego rozeznania osobistego i duszpasterskiego indywidualnych przypadków, które powinno uznać, że ponieważ stopień odpowiedzialności nie jest równy w każdym przypadku, to konsekwencje lub skutki danej normy niekoniecznie muszą być takie same”. Nie wykluczył, że może to dotyczyć także dyscypliny sakramentalnej, „ponieważ po rozeznaniu można uznać, że w danej sytuacji nie ma poważnej winy”. Czterech kardynałów wystosowało do papieża list z prośbą o rozwianie budzących się w nich w związku z adhortacją wątpliwości, jednak pozostał on bez odpowiedzi. Dokument wywołał ogólnoświatową debatę i lawinę krytyki. Wielu duchownych wskazywało, że stanowi zerwanie z dotychczasowym nauczaniem Kościoła odnośnie dyscypliny sakramentalnej oraz nauki o roli ludzkiego sumienia. 

„Gaudete et exsultate” 
Adhortacja apostolska „Gaudete et exsultate” papieża Franciszka o powołaniu do świętości w świecie współczesnym została ogłoszona 19 marca 2018 r. Ojciec Święty przypomniał o powszechnym powołaniu do świętości, zagrożeniach w jej wcielaniu w życie, aktualności programu zawartego w Ewangelii Jezusa Chrystusa, niektórych cechach świętości w świecie współczesnym, a także o walce, czujności i rozeznaniu, koniecznych do jej osiągnięcia. Podkreślił, że chrześcijańską drogę do świętości wytyczają ewangeliczne Błogosławieństwa oraz fragment 25. rozdziału Ewangelii według św. Mateusza. Wśród cech współczesnej świętości wymienił: stałą koncentrację na Bogu i mocne w Nim trwanie, cierpliwość i trwanie w dobru, zwyciężanie zła dobrem, walkę ze swoimi agresywnymi i egocentrycznymi skłonnościami.

„Christus vivit”
Podczas wizyty w Loreto 25 marca 2019 r. papież Franciszek podpisał swoją czwartą adhortację apostolską „Christus vivit”, podsumowującą XV Zwyczajne Zgromadzenie Ogólne Synodu Biskupów na temat: „Młodzi, wiara i rozeznawanie powołania”, które odbyło się w 2018 r. Adhortacja zaczyna się od słów: „Chrystus żyje. On jest naszą nadzieją, jest najpiękniejszą młodością tego świata. Wszystko, czego dotknie, staje się młode, staje się nowe, napełnia się życiem”. Składa się z dziewięciu rozdziałów, w których Franciszek prezentuje m.in. to, co Biblia mówi o młodych, ukazuje sytuację dzisiejszej młodzieży i jej rolę w Kościele. Apeluje o Kościół korzystający z inspiracji młodych.

Jego zdaniem „młodzi mogą pomóc Kościołowi, by pozostał młody, by nie popadł w zepsucie, by się nie zamykał, nie stawał się zarozumiały, nie zamieniał się w sektę, by był uboższy i zdolny do świadectwa, do bycia blisko najmniejszych i odrzuconych, aby walczył o sprawiedliwość i pozwolił z pokorą zadawać sobie pytania”. Wiele miejsca poświęcił duszpasterstwu młodych ze szczególnym zwróceniem uwagi na potrzebę „towarzyszenia” im w procesie „rozeznawania” życiowego powołania. Dokument powstał w języku hiszpańskim.

„Querida Amazonia” 
Papież ogłosił adhortację apostolską „Querida Amazonia” (Umiłowana Amazonia) 2 lutego 2020 r. Jest ona dokumentem końcowym zgromadzenia Synodu Biskupów, które w 2019 r. obradowało na temat „Amazonia: nowe drogi dla Kościoła i ekologii integralnej”. Franciszek zwrócił uwagę na konieczność inkulturacji, aby doprowadzić do syntezy wiary z kulturą ludów Amazonii, rozpoznając w świetle Ewangelii wartości obecne w życiu wspólnot pierwotnych.

Zaznaczył, że inkulturacja ta musi mieć charakter społeczny i być nacechowana zdecydowaną obroną praw człowieka. Musi też lepiej integrować wymiar społeczny z duchowym, aby rodziły się świadectwa świętości „o obliczu amazońskim”. Podkreślił, że chodzi o duchowość skoncentrowaną na jedynym Bogu.

Dokument nie podjął progresywnych postulatów wprowadzenia diakonatu kobiet ani wyświęcania żonatych, niemniej jednak nie zamknął dyskusji na ten temat. Zwłaszcza w kontekście żeńskiego diakonatu dyskusje te wróciły przy okazji Synodu o Synodalności w latach 2021 – 2024. 

„Laudate Deum” 
Szósta adhortacja apostolska Franciszka „Laudate Deum” na temat kryzysu klimatycznego została ogłoszona 4 października 2023 r. Stanowi ona dopełnienie encykliki „Laudato si’” z 2015 roku. Papież przestrzega w niej ludzi przed stawieniem siebie w miejsce Boga. Przypomina wrażliwość Jezusa na otaczający nas świat i zwraca uwagę na brak dostatecznej reakcji na zagrożenia ekologiczne, które są globalnym problemem społecznym.

Przytacza prezentowane przez ONZ alarmujące dane dotyczące zmian klimatycznych i ich prognozowanych konsekwencji. Apeluje „o odpowiedzialność za dziedzictwo, jakie zostawimy za sobą”.

Wskazuje na konieczność przezwyciężenia paradygmatu technokratycznego, zgodnie z którym rzeczywistość, dobro i prawda, spontanicznie miałyby wypływać z samej mocy technologii i ekonomii i zastąpienia go „paradygmatem ekologii integralnej”, polegającym na interakcji systemów naturalnych „z systemami społecznymi”. Krytykuje logikę maksymalnego zysku przy minimalnych kosztach, która uniemożliwia szczerą troskę o wspólny dom i promowanie osób odrzuconych przez społeczeństwo.

„C’est la confiance”
Siódma adhortacja apostolska Franciszka „C’est la confiance” została ogłoszona 15 października 2023 r. Papież przedstawia w niej drogę duchową św. Teresy od Dzieciątka Jezus. Podkreśla jej skupienie na osobie Jezusa – jedynej jej miłości, a także heroiczny charakter jej wiary w to, że miłość Odkupiciela jest silniejsza od grzechu. „Czuje się [ona] siostrą ateistów, siedzącą jak Jezus przy jednym stole z grzesznikami. Wstawia się za nimi, nieustannie odnawiając swoje wyznanie wiary, zawsze w pełnej miłości komunii z Jezusem” – przypomina Ojciec Święty.

Podkreśla też skoncentrowanie się św. Teresy na miłości miłosiernej, przeżywanej w największej prostocie, w sercu Kościoła kochającego, pokornego i miłosiernego. „Takie odkrycie serca Kościoła jest wielkim światłem także dla nas dzisiaj, abyśmy nie gorszyli się ograniczeniami i słabościami instytucji kościelnej, naznaczonej ciemnością i grzechami” – pisze Franciszek.

Bulle:

„Misericordiae vultus” 
Zwołanie Jubileuszu Miłosierdzia. Zapowiedział to papież Franciszek podczas nabożeństwa pokutnego w bazylice św. Piotra. Nadzwyczajny Rok Święty Miłosierdzia potrwa od 8 grudnia 2015 r. do 20 listopada 2016 r. pod hasłem „Miłosierni jak Ojciec”. W ogłoszonej 11 kwietnia 2015 r. bulli „Misericordiae vultus” Ojciec Święty zarządził, że będzie on obchodzony nie tylko w Rzymie, ale również we wszystkich diecezjach świata, gdzie także zostaną otwarte Drzwi Święte – Bramy Miłosierdzia.

W Wielkim Poście 2016 r. przewidziano rozesłanie „misjonarzy miłosierdzia” – kapłanów, którym udzielona będzie władza rozgrzeszania także z grzechów zastrzeżonych Stolicy Apostolskiej. Franciszek postanowił też, że wszyscy kapłani będą mogli w Roku Jubileuszowym rozgrzeszyć z grzechu aborcji, a łaskę ważnego i zgodnego z prawem rozgrzeszenia będą mogli uzyskać także wierni, którzy przystąpią do sakramentu pojednania u kapłanów z Bractwa św. Piusa X (lefebrystów).

„Spes non confundit” 
9 maja 2024 r. w bulli „Spes non confundit” – “Nadzieja zawieść nie może” papież Franciszek oficjalnie ogłosił Rok Jubileuszowy.  “Będzie on Rokiem Świętym, charakteryzującym się nadzieją, która nie gaśnie, nadzieją w Bogu” – stwierdził Ojciec Święty. Zaprosił pielgrzymów do Rzymu, aby przeżyli doświadczenie nawrócenia. Penitencjaria Apostolska ogłosiła zasady otrzymywania jubileuszowego odpustu. Będzie można go uzyskać zarówno w Rzymie, który jest centrum jubileuszowych wydarzeń, jak i w diecezjach na całym świecie, tak by nikt nie był wykluczony z tego czasu łaski.

„Dokument Końcowy” Synodu o Synodalności

ogłoszony 26 października 2024 roku. Tekst został przygotowany i ogłoszony przez Synod o Synodalności, ale papież Franciszek uznał go za swój. Dokument nakazuje przebudowę Kościoła w duchu synodalnym, co dotyczy przede wszystkim decentralizacji oraz zmiany relacji władzy w Kościele. W 2028 roku ma z woli Franciszka odbyć się Zgromadzenie Kościelne, które zakończy wieloletni proces synodalny. 

KAI, PCh24.pl

Artykuł Oto główne dokumenty pontyfikatu Franciszka pochodzi z serwisu PCH24.pl.