Cztery małe planety wokół Gwiazdy Barnarda

Coraz ciekawszy galaktyczny sąsiad naszego Układu Słonecznego. W marcu 2025 astronomom udało się potwierdzić istnienie czterech egzoplanet krążących wokół pobliskiego czerwonego karła – Gwiazdy Barnarda.

Gwiazda Barnarda to czerwony karzeł znajdujący się zaledwie sześć lat świetlnych od Układu Słonecznego. Choć jest to czwarta najbliższa gwiazda od nas, nie jesteśmy w stanie jej dostrzec gołym okiem z Ziemi – jej jasność wizualna wynosi zaledwie +9,5 magnitudo. Jej pierwsze obserwacje (rozumiane jako zdjęcia lub raczej płyty fotograficzne) pochodzą z końca XIX wieku. W 1916 roku amerykański astronom Edward Barnard odkrył jej duży ruch na (ziemskim) niebie, co jednoznacznie sugerowało, że ta gwiazda znajduje się bardzo blisko Słońca. Katalogowe oznaczenia Gwiazdy Barnarda to GJ 669 (katalog Gliese) oraz HIP 87937 (katalog Hipparcos).

Co krąży wokół Gwiazdy Barnarda?

Od dekad próbowano doszukać się planet krążących wokół Gwiazdy Barnarda. W latach 60 i 70. XX wieku pojawiały się doniesienia, że krąży tam gazowy gigant, ale nigdy nie udało się jednoznacznie udowodnić istnienia obiektów planetarnych. Ma to związek z niewystarczającymi technikami obserwacyjnymi, które używano przez dekady – aż do “cyfrowej rewolucji” ostatnich lat. Od lat 90. XX wieku, wraz z postępującą rewolucją w cyfrowych technikach obserwacji a także dostępności kosmicznego teleskopu Hubble, kolejne badania Gwiazdy Barnarda pozwoliły na wykluczenie obecności nawet mniejszych gazowych gigantów.

W 2018 roku astronomowie poinformowali o detekcji “super-Ziemi” krążącej wokół Gwiazdy Barnarda. Obiekt otrzymał oznaczenie GJ 669b. Ta egzoplaneta miała otrzymywać zaledwie 2% światła od swojej gwiazdy w porównaniu z naszym Słońcem. Jednakże, w 2024 wykazano, że ten obiekt nie istnieje.

W październiku 2024 roku wykazano jednak, że wokół Gwiazdy Barnarda krąży “sub-Ziemia”. Planeta otrzymała nazwy i oznaczenia “Barnard’s Star b”, “Barnard b” oraz (wcześniej użyte) GJ 669b. Jej masa minimalna została wyznaczona na około 37% masy Ziemi, czyli mniej więcej 3,5 raza większa masa od masy Marsa. Na tym jednak nie skończyły się odkrycia małych skalistych obiektów krążących wokół Gwiazdy Barnarda.

Cztery egzoplanety wokół Gwiazdy Barnarda

W marcu 2025 astronomowie potwierdzili istnienie zarówno Barnarda b jak i trzech kolejnych małych egzoplanet. Poniższa lista opisuje te małe obiekty skaliste, począwszy od tej egzoplanety krążącej najbliżej od Gwiazdy Barnarda:

• Barnard d, którego masa minimalna to około 0,263 masy Ziemi, z czasem obiegu rzędu 56 godzin, krążącej w odległości około 2,8 miliona kilometrów,
• Barnard b, opisywany w październiku 2024, którego masa minimalna to 0,3 masy Ziemi (bardziej prawdopodobne około 37% masy Ziemi), krążąca z czasem około 76 godzin, w średniej odległości około 3,4 mln kilometrów,
• Barnard c, którego masa minimalna to około 0,335 masy Ziemi, krążąca z czasem około 99 godzin, w średniej odległości około 4,1 mln kilometrów,
• Barnard e, o masie minimalnej około 0,193 masy Ziemi, krążącej z czasem około 162 godzin, w średniej odległości około 5,7 mln kilometrów.

Planeta Barnard e jest obecnie najmniejsza znana egzoplaneta, którą wykryto metodą prędkości radialnych. Jest to obiekt tylko dwa razy masywniejszy od Marsa.

Każda z obecnie znanych planet układu Gwiazdy Barnarda krąży zbyt blisko swej gwiazdy by móc utrzymać wodę w stanie ciekłym. Najbardziej oddalona egzoplaneta Barnard d otrzymuje ilość promieniowania zbliżoną do ilości otrzymywanej przez Wenus z naszego Układu Słonecznego. Oznacza to, że z dużym prawdopodobieństwem każda z egzoplanet układu Gwiazdy Barnarda to gorące jałowe planety, być może otoczone jedynie szczątkowymi atmosferami.

Jak na razie nie wiadomo, czy poza Barnardem e krążą inne planety pozasłoneczne w tym układzie. Wiadomo jednak, że w ekosferze tej gwiazdy nie może być większej planety niż mniej więcej 2/3 masy Ziemi.

(PHL)